De ander actus.

[45] VORLORN SON.

Ick seh vp erden hir keyn trost,

Dar mit ick werden mocht erlöst.

Wor ick my kere edder wende,

Dar ys kummer an allen endenn.

Vele dagelöner myn vader hefft,66

Der keyn ynn solcken kummer lefft:

Sze hebbent all tho male guedt

Vnd hebben brodes ouerfloedt.

Auers ick mach hir keyn trost erweruenn,

Ick moeth von grotem hunger steruenn.

Ick will my schicken ynn de sakenn

Vnd will my all thohant vpmakenn,

Inn düsser moyge nicht lengher staenn.

Will hen tho mynen vader gaenn

Vnd spreken, vader, ick sy de mann,

De dar hefft alßo öuel gedaenn,67

Gesundiget ynn hemmel vnd vor dy,

Dat laeth du nicht entgelden my.

Dat ick geheten was dyn Szohn,

Des will ick my nu gantz entslaen;

Ick bin des namens yo nicht werdt,

Dat ick dyn ßohn geheyten werde:

Sunder nym my ynn dyne gemeyn,

Make my als dyner dachlöner eynn.

Darumm blyue ick nicht lenger hir.

VADER.

Dat ys myn Szohn, den ick dar seh.

Ick meynde, he hadde doet geweßenn:68

Nu seh ick woll, he ys geneßenn

Vnd leuet noch tho düsser stundt;

Idt bewegt sick myns herten grundt.

My yamert syn elende groet,

Ick seh, he ys ynn groter noeth;[46]

Ick kanß my werlich nicht entslaenn,

Ick moeth ohm vorwar entegen gaenn.


Hir gengk de vader entegen demm vorlornn Szohn.


Myn leue ßoen, wes my willkomenn!

Ick hebbe dyne grote noedt vornomenn.

Vorwar, ick moet my dyner vorbarmenn.

Kumm her, myn ßohn, yn myne armenn,

Lech dynen mundt ann myne wanghenn,

Du schalst van my alle gnade erlangenn.

Vortruwe my dat vth hertzen grunde.

VORLORN SSOHN veel nedder vor den Vader sprekende.

Ick seh wol, ick hebbe gnade fundenn.

Ach vader myn, vnd ick bin dey,

De dy hefft willen volgen nü,

All tydt dyn geboden nedderstreuet

Vnd nü nha dynen willen geleuet.

Ick hebbe gesundiget ynn ouermoedt,

Inn hemmel vnd vor dy, vader guedt.

De nahm my nicht mehr euen kumpt,

Dat ick mach werden dyn ßohn genümbt.

Du haddest ydt my tho voren gesecht,

Ehr wenn ick van dy toch hen wech,

Vnd hesst my gewarndt vor mynen schaden,

Ick wolde my ouers nicht laten raden.

Solcken kummer hesst keyn mynsch gesehn,

De my alleyne ys geschehn.

Darumm, dat ick nicht, wo ick denn scholde,

Dyns guden rades volgen wolde,

Inn dyner straff nicht wolde leuenn,

Darumm hefft my leydt vnd müg vmmgeuen.

Vor myne sunde vnd myssethat

Is ouer my gegan alle quaedt.

Myn sunde bekenne ick all vor dy,

Bidde dy, vader, wes gnedich my;

Ick hebbe gesundiget, ydt rouwet my ßehr.[47]

VADER.

Ey ßohn will, des nicht dencken mehr.

Wat geschehn ys, dat ys vorby.

Frow dy, dat du bist wedder by my;

Ick hebbe noch mehr, wenn ick vorgaff.

Getruw vp my vnd laet nicht aff:

All wat dyn hertze bogeren mach,

Dat krichstu hüden vp düssen dach.

Ick will dy nicht mehr laten vorderuenn,

All myner güder bistu eyn erue.

VADER tho den knechten.

Szümet nicht, gy knechte, weßet boreydt,

Brengt ohm bolde her dat beste kleydt

Vnd theydt ohm dat an all thohandt,

Eyn gulden rynck an syne handt,

An syne vothe eyn reyn par schoe.

Gaht bolde hen vnd haelt dar thoe

Da gemeste kalff vnd doet ydt slachtenn.

Laeth vnß ethen vnd vroüden wachtenn,

Wenthe düsse myn ßohn, de was doit,

Nu ys he komen vth der noeth:

He ys thom leuen wedder gebornn

Vnd was dar tho ock gantz vorlornn:

Nu ys tho gnaden wedder fundenn

An düssem hüdigen dage vnd stundenn.

Darumm frouwet yw, he ys geneßenn,

Vnd laeth vnß tho hope frölich weßenn.

Nu deckt de taffel vnd brengt spyße,

Wy willen vnß an frowde pryßenn.

Nu sith her tho, myn leue ßohn,

Vnd laeth all leydt vnd droffnyß staen:

Vorgeth dyne moyghe vnd laeth se blyuenn,

Wy willen mit frowden de tydt vordryuen.


Dar nha wardt gesungen.


Te deum laudamus


Vp dütsch mit veer stemmen. mydler tydt boreyden de knechte den disch mit allerley tho behöer.

[48] Dar na geschach de maltydt vp dat alder ehrlickste mit Trummeten, Schalmeyen, Czyncken, Floyten vnd mancherlei Seyden spill.

Na dussem all wardt gesungen.


Jesus Christus vnßer heylandt


Mit vyff stemmen.

Na all dem kam de olste ßohn van dem velde sprekende.


Wat ys dat geschrey, dat ick hir höer?

Szo ick kumm vor myns vaders döer,

Dar ys grote frowde vnd frölicheit:

Ick meyn, dar sy eyn gestheboeth boreydt;

Ick höer gesangk vnd seyden spill,

Dar ys groit lust vnd frowde vill.

Wat mach dat weßen yummer mehr?


Tho dem knechte.


Hörstu, knecht, kumm doch eyn wenich her.

Segge my doch vnd süme nicht langk,

Wat bedüdet dat pypen vnd gesangk,

Dat ick ynß vaders hueße höre?

Weeth nicht, wat ick dar by schall spörenn.

De ding sindt my gar vnbekandt.

KNECHT.

Ick willt dy seggen all tho handt.

Vnd hesstu des noch nicht vornomenn?

Dyn yüngeste broder ys wedder komenn,

De ßo langhe hefft vth geweßt.

Nu hefft dyn vader gebeden geßt,

Dar tho mit allen vlyth betracht

Vnd hefft dat gemeßte kalff geslacht

Vnd eyn groit gestebodt gemaket,

Dat he ys wedder tho hueß geraket

Vnd ohn gesundt hefft wedder kregenn.

Darumm deyt he ohm nu frowde plegenn

Vnd ys mit ohm ßo wol tho vredenn.[49]

OLSTE SZOHN.

Dat weßen ys my yo nicht mede;

Ick hebbe dat arbeydt vnd de moyghe,

Eyn ander hefft geneyth vnd koyghe.

Ick wolde schir mit der fust drynn slaenn.

Nu will ick ock ynt hueß nicht gaenn,

Myn vader do darumm, wat he will.


Hir kam de vader her vth tho demm olsten Szohn.


Myn leue Szohn, nu swich doch still.

Ick bidde dy, giff dy tho vredenn

Vnd kumm her ynn, wes frölich mede

Vnd wes nicht qwaedt, myn leue Szohn.

OLSTE SZOHN.

Wat hebbe ick mit den bouen tho doen?

Ick seh wol, wat des dinges ys.

Ick hebbe dy gedeent vnd, dat ys wyß,

Szo mannich yaer dyn arbeydt gedaenn

Vnd hesst my nü geneten laenn.

Hebbe dyn geboth nü ouertredenn,

Noch hebbe ick dy so vaken gebedenn,

Hesst my noch nü eyn bock gegeuen,

Dat ick mit mynen fründen mocht wol leuen.

Nu ouers düße dyn ßohn ys gekomenn,

De alle syn erue hadde vpgenomenn,

Vnd hefft dat sülffte mit horen vorthert,

Den hesstu nu ßo hoghe geehrt

Vnd werdt van dy ßo grot geacht,

Hesst ohm dat gemeste kalff geslacht.

Meynstu, ydt sy my wol tho willenn?

VADER.

Myn leue ßohn, nu swich doch stille.

Du bist doch alle tydt by my,

All wath ick hebbe dat hört ock dy:

Du redst yo ouer all myn guedt.[50]

Darumm scholdest du hebben eynen guden muedt

Vnd scholdest mit vnß frölich synn;

Wente düsse de broder dynn

De was des bößen dodes gestoruenn,

Nu ys he wedder leuendich wordenn:

He was vorlornn vnd gantz vorkomenn,

Nu hebbe wy en wedder vornomenn

Vnd ys nu wedder tho lande geslagenn.

Darumm scholdestu weßen gudes hagenn,

By ohm gaen sitten, drincken, ethenn,

Vp dat he möge synes leydes vorgetenn,

Dar ynn he süß langhe ys gelegenn.

OLSTE SZOHN.

Vader, ydt helpet nicht dyn seggenn.

Du werst my dat nicht predeken ynn,

Dat ick dar mit tho vreden binn;

Ick blyue eyn knecht, he werdt eyn herr.

Idt vordrüth my vth der matyen ßehr.

Alle dingk ys vorwar nicht recht,

Idt geyth als men tho seggen plecht:

Jo krummer holt, yo beter krücke,

Jo arger schalck, yo groter glücke.

Vorwar, wann ydt scholde recht gaen tho,

Szo mustu gar vell anders dohn;

Szo worden wy beyde blyuen tho hopenn

Vnd lathen den nackden bouen lopenn,

De all synn dage ny guedt hefft gewerckt,

Nu werdt ynn syner boßheit gesterckt.

Tho leßt gyfft he dy böße lohn.

VADER.

Ach Szohn, swich, laet de reden staenn.

Ick hebbe ohm dat beste kleydt angethagenn,

Schal mit my weßen gudes hagenn,

Mit yemmelbroedt will ick ohn spyßenn,

Myn ewige gnade ohm bewyßenn,

Myn hilgen geyst will ick ohm geuenn,[51]

Dat he nicht valle ynn düssem leuenn,

Mit vasten gelouen an my hanghen,

Szo werdt ohn nummer mehr vorlanghenn

Nha der vorlahten Egyptschen spyße:

Szypollen, knofflock werdt he nicht pryßen;69

Inn myner yegenwordicheit

Werdt he vorgeten moyge vnd leydt.

De wyle my des kan tho getruwen,

Schal he tho ewigen tyden rouwenn.

Szo laeth nu aff van dynen synn

Vnd gah doch mit ynt hueß hen ynn.

Des torns vnd vnmodes nu vorgeth,

Mit dynen broder dringck vnd eth,

Imm glouen vnd leue komet ouer eyn

Vnd hebbet tho hope de frowde gemeyn

Vnd will nicht lengher buten staen.

OLSTE SZOHN.

Nu hörstu woll, ick willt nicht doen.

Wann my düth weßen were tho matenn,

Ick wolde my nicht langhe bidden latenn.

My ys van dage groit vnrecht gescheynn,

Dat all düsse lüde hebben angeseynn.

Dar ick her kumm, ick wedder faer,


Hir gingk de olste Sohn van demm vader.


Myns wercks wedder nemen war,

Vnd willt dar by nicht blyuen laen;

Ick seh, ick hebbe nicht genoch gedaenn.

Fort will ick hebben keyn vorwytenn,

Ick will my vp dat högeste bevlytenn;

Myn schade rouwet my mechtich ßeer.

Ick weth, ick werde erlangen ehr.

De nü keyn gudt werck hefft gedaen,

Scholde de vor my ymm hemmel gaen?

Scholde ick ohm dat alßo tho geuenn?

Idt werdt my rouwen de wyle ick leuen;

Ick bin yo noch dat olste kyndt.[52]

Inß vaders hueß vele woning sindt,70

Ick weyth, ick will dat beste erlangenn.

Szo ick eyn beter leuen anfang,

Dann kryge ick eyn der negen koer.

De boue sidt wol hynder der döer.

Inn dem boke Deutronomio71

Schrifft de hillige Moßes alßo:

GODES benedyunge he demm gifft,

De ynn all synen gebaden blifft,

Vnd de vele guder wercke doen

De krygen van GODE dat meste lohn.

Matthei amm vyff vnd twyntigesten steyt:

Godt belondt de wercke der barmherticheit.72

De Nyneuiten hadden tho vornn73

Dorch sunde GODES gunst vorlornn,

Dorch strenge leuen ße wedder kregenn,

Do ße mit ßecken ynn der asschen legenn.

Helias sick ynn de wüsten gaff,74

Dar mit he GODE vordenet aff,

Dat he ynn synen latesten dagenn

Imm hemmel fuer vp fürigen wagenn.

Joannes ynn der wüsten wolt synn,75

He aeth keyn brodt vnd dranck keyn wynn:76

Camels huedt syn strenge leuen wyst,77

Den CHRISTus bouen alle mynschen pryst.78

Paulus mit groten praell her kumbt,79

Syns strengen leuens he sick rümbt.

Antonius, Franciscus, Dominicus,

De hebbens nicht all gedaen vmb sust;

Hadden se nicht gades willn gewüst,

Des vngelückes hedde ße nicht gelüst.

Tho erlangen dat ewige leuenn,

Hebben sick ynn solcke moyge geuenn.

Vmm godes willen sindt ße gestoruenn,

Dar mit hebben ße den hemmel erworuenn.

Ohr harde leuen vnd strenge ordenn

Is my tho eynen Exempel worden.

Ick will myn vader dar tho bringhenn,

Mit geystlick leuen ohn doen dwinghenn,[53]

Will he my anders nicht vnrecht doen,

Moet he my geuen den hemmel tho lohn.

Den hardesten orden ick weet vp erdenn,

Dar ynn will ick eyn broder werdenn.


Dar nha besloth de Actor de vthlegginghe des anndern Actus.


ACTOR.

Inn düsser parabell ersten deyll

Hebbe gy gehört gebreck vnd feyl,

Inn wu groten lasternn, sundenn

Düsse vorlorn Sohn ys fundenn,

Drumm dat he nicht, wo he doen scholde,

Inß vaders huße blyuen wolde.

Szo swiget still vnd hört groit wunder,

Wo sick godt holt tegen den sünder,

Demm he alle tydt sittet boreydt,

Tho thögen syn barmherticheit,

De he ohm willich deyth bewyßenn,

De ys bouen alle syne werck tho pryßen80

Vnd ys ock groter, dann all syn geschefft,

De he allen sündern boreydet hefft.

Den gesunden mach de artzt nicht vramenn:81

He ys men tho den krancken komenn.

Wann he den sünder will salich makenn,

Szo schicket he sick alßo thor sakenn,

Wo de History all hir lüdt:

De gnad he ohm ynt herte güdt;

Nicht vth den wercken, de he hefft gedaenn,

Dar mit mach nicht vor gode bestaen,82

Sonder vth ydel gnad vnd gunst,

Aen all syn thodvent werck vnd kunst.

Nemandt ynß vaders gnade lefft,

Den CHRISTVS nicht getogen hefft;83

He thüet den sünder vth den feren landen,

Dat he ohn brengt thos vaders handen.

Dorch groten kummer he ohn twingt84

Vnd wedder tho demm vader dringt.[54]

He findt keyn row, wor he hen kert,

Szo lang dat ohn godt sülffes lert

Vnd tho solcker bekantnyß kumbt,

Dat he syn egen sünde vornymbt,

Deyt ynn syn egen hertze slaenn,

He spreckt: will hen thom vader gaenn

Vnd will my vor eyn sünder schryuenn,

Vp dat ick mach eyn dachlöner blyuenn.

Wo woll vp rechten wege geyt,

Dennoch he alles nicht vorsteydt.

Wo all de sünder hir vp erdenn,

Szo ße mögen godes kynder werdenn

Vnd eruen all gots güeder fynn,

Bogernn ße keyn knechte tho syn.

Szo ohm vorwandelt ys syn synn,

Gifft ohm de hillige geyst dat ynn.

Wo CHRISTVS tröstet alle blödenn,

De sick erkennen ynn den nödenn,

Als he Matthei amm elfften secht:85

Welck mynsche vp sick sware borde drecht

Vnd vöelt syn sele mit sünden beswert,

De werdt van ohm da süluen gelert:

He schal sick keren tho ohm alleynn,

Szo werdt he van den sünden reynn.

Nu he solcks hefft gesettet vor,

Geyt he hen na des vaders dör

Imm vasten glouen vnd tho vorsicht;

He hoept de vader vorwerpet en nicht.

Szo he ynn solcken glouen kumbt,

Thohandt de vader ydt vornymbt:

Szo bolde de sünder ymm glouen roept,86

Van stundt ohm godt entegen loept;87

De GLOVE ys ßo eyn mechtich dingk,

Dat he ohn vth demm hemmel dwingt.

Paulus tho den Hebreern twar88

Vortellt der veder eyn grote schar,

De godt mit GLOVEN hefft geczyrt,

Mit groten wunderwercken geehrt.

Alleyn ymm GLOVEN, he vormeldt,[55]

Hebben ße ouerwunnen de gantze weldt.

Szo nu GODT solcken GLOVEN gifft,

De sünder dar ynn bestendich blifft,

Godt sick dann als eyn vader stellt,

Vmm synen halß he ohm dar vellt,

Küsset ohn bolde ann synen mundt,

Szo werdt van sünden de ßel gesundt.

De GODES GNADE geyt ohm vor,89

Ehr he kumpt tho des vaders döer.

Wenn ßo de boem tho vor nicht docht,90

Szo brengt he nummer gude frucht.

De Sophisten komen anders her,

Vorstaen de sake ouer quer,

Des bomes wortel keren ynn de lucht.

Sze spreken, den bom maket gudt de frucht,

Vnd de vele guder wercke doen,

De krygen van Gode dat meyste loenn.

Szo he des vaders woldaet merckt,

Thohant he sick ymm GLOVEN sterckt,

Bekennt den Vader vor den Godt,

De ohn tho gnaden genomen haet:

Sick sulues gifft velheit der sündenn,

Vp dat GODES gnade groit werde fundenn.

Mattheus sick eyn Tolner nennt,

By sick de GODES GNADE kennt:91

Gifft sick de sunde, vnd GODT de ehr,

Als Zacheus vnd ander mehr.92

Paulus mit groter oetmodicheit

Secht, dat ohm sindt syn sunde leydt:93

Godt ohn vor eyn apostell kennt;

Dannoch he sick eyn sünder nennt,

Szo he sick sulues bekennt recht,

Nömet sick den kleynsten GODS knecht.94

Idt lydt gar vele an düsser sakenn,

Dat wy vnß kondt tho sündern makenn.

Joannis am negenden beschrenen findt,95

De yoden spreken: wy sindt nicht blyndt.

Sze wolden sick nicht vor sünder schryuenn,

Do mustens ynn ewiger blindtheit blyuenn.[56]

Wann sick de sünder bekennt alßo,

Dann vert de güdige vader tho

Vnd nymbt ohn vp mit froüden groith:

He süedt, he ys an dögeden bloet.

Szo sindt düsse nu des vaders knechte,

De Godes wordt vorkünden rechte,

Nha synen geyste ydt leggen vth,

Bedecken dar mit de blote huedt

Des armen sünders, wann he kumbt,

De Godes GNADE by sick vornymbt.

De sulfften knechte möthen syn boreydt

Vnd theyn ohm an dat beste kleydt,

Dat kleydt der vnschuldt he tho vornn

Dorch sünde vnd vngelouen vorlornn.

Nu kan de vader nicht lengher beydenn,

Mit GLOVEN vnd leue moet he ohn kleyden:

JESVM Christum thüet he ohm aenn,96

Dat he mach frölich vor GODE staenn,

Den olden Adam vth getogenn,97

De ohn hadde mit der sunde bedragenn.

Van Jacob men beschreuen findt,

Beleuede Joseph vor all syne kyndt.

Eyn bunte rock dat was syn kleydt,

Bedüdt ynn GODE de ewicheit,

Darynn de hilge geyst vnß lerth,

Mit mancherley gaue de gnade czyrth.

Dauid ymm psalter secht ock dar vann:98

De dochter des köninges ys gantz schon,

Ohr kleydt gantz herlich ys van goldt,

Darumm ys ohr de köningk holdt.

De gulden ryngk bedüth dat vorbundt,

Dat GODT will syn eyn ewich frundt,

Nicht reppen mehr de sünde synn;99

He will syn günstige vader synn.

Godt na der groten waterfluedt100

Vorbarmet sick des Noe guedt.

Thom teken gaff den regen bogen,

Dat he nicht mehr ynn kunfftigenn dagenn101

De werldt ynn water laten vorgaenn:[57]

Syn wordt wolde he bestedigt haenn.

De vote de bogerte sindt,

Darumm ohm GODT de scho tho bindt,

Dat ohm de nicht besmittet werden,

De wyle he hir noch leuet vp erdenn,

Vp dat syne vothe nicht werden beroert

Vnd ynn des düuels strick gefoert,

Dat he geschoit by dach vnd nacht

Dat EVANGELION predeken mach.

Mit geystliken wapen he sick werth,102

Als Paulus de Epheser lerth.

Dat gemeste kalff nu CHRISTVS ys,

De wert geslacht vnd geten gewyß,

Szo wy mit GLOVEN an ohm hanghenn,

Syn flesch vnd bloedt ynn vnß entfanghen,

Geystlick ohn ethen alder meyst,

Dat wy mit ohm werden eyn geyst,

Szo he vnß syne GNADE deyt schenckenn,

Mit Abraham, Isaac ethen, drinckenn,103

Tho ewigen tyden ynn ohm rouwenn

Vnd he by vnß eyn woninghe buwe.104

Wann godt alßo den sunder troest

Vnd ohn dorch gnad van sunden loest,

Szo vert de olste Szon her ynn,

Will keynerley wyß tho vreden synn.

He kan nicht lyden, dat ohm GODT gündt

Vnd dat de ßohn ynt water schindt.

Dem eynen beddeler ys alltydt leydt,

Dat de ander vor der dören steyth;

He leth sick düncken, he sy de mann,

Dem GOT alleyn de woldaet gann,

Vnd dat ohm GOT de salicheit gaff,

Dat hefft he ohm vordenet aff.

Ach GOT, süh an der mynschen noith!105

Wo ys de dorheit alßo groith!

Düsse mynsche sick vp syn werck vorleth,

Mit GOde ynn dat gerichte thret

Vnd klaget GOdt syn schepper ann,

Dat he ohm hebbe tho kort gedaenn.106[58]

Auer GOdt als vnrecht he do claget.

He ys de man, dar Paulus nha vragt,

De GOdt gegeuen hefft tho vor,

Dat he wedder van ohm esschen dör,

Vnd will ynß vaders hueß nicht gaenn,

He moet ohm vor tho rechte staenn.

Wat mocht doch groter dorheit synn,

Szo dat werck lert den mester synn?

De leme thohant den potter strafft,107

Spreckt: warumm hesstu my ßo geschafft?

In solcker dorheit ohn nicht leth

De vader; tho ohm vth her tredt,

Biddet, dat he hen ynn wolde gaenn.

He will sick auers nicht seggen laenn.

Inn syner hofferdye he sterfft

Vnd nummer GODES güder erfft.

Vp erden hefft keyn volck geleuet,

Dat GODES gnade hefft wedder streuet,

Dann phariseer, schrifftgelerdenn,

De sindt all tydt geweßt de vorkerdenn;

Sze hebben den slötel des hemmels genamenn108

Vnd sülffs sindt ße dar ynn nicht kamenn,

De menschen vnder grote borde gefort109

Vnd sülffs nicht mit eym finger gerort.

Wat CHRISTus ohn hefft gedaen vnd gelert,

Hebben se ohm alle thomm ergesten kerth.

Darumm dat he mit den sündern ath,110

Darumm worpen ße vp ohn den hath,

Dat he de sünder gerne vp nam,

Darumm he ynn ohr vngunst kam.

By vnßen tyden schüet ock alßo.

De sünder werden der GNADEN vro.

Hornn vnd bouen ynn hemmel gaenn,111

Dar mönnyke vnd papen buten staenn;

De GODES gnade achten ße nicht,

De vor de sündern ys angericht.

Wy wethen dat, vnd sindts gewiß:

Eyn hofferdich werckhilge slimmer ys,

Dann de groteste sünder vp düsser erden,[59]

De GODS gnad vnd hülpe bogeren;

De werdt eyn GODES kyndt vel ehr.

De ander kumpt dar nummer mehr,

Szo he ynn troest der wercke leuet,

Dar mit he Godt entegen streuet.

Idt ys all hir tho Ryge geschen,

Dat wy hebben all tho maell gesen,

Wo eyner ynn der gemeinte erstundt

Vnd dede vp synen vnreynen mundt.

De GODES gnade he belacht

Vnd syne barmherticheit voracht.

Der lesterung wolde he sick nicht mathenn,

Men scholde sich nicht tho ßer vorlatenn

Vp GODES gnad, barmherticheit,

Vp dat ydt vnß nicht worde leydt.

Inn solcke blyndtheit ohn GOT sleyth,

De wyle he sick vp wercke vorleth,

De doch vor GOT sindt gruwelich genoch,

Als eyn besmittet, vnreyn doeck.112

Wy werden ouers anders gelert,

Als GOT ynn Esaia bewerth113

Amm ver vnd vyfftigesten vnderscheydt,

Allen sündern lauet barmherticheit,

Will nicht mehr vp vnß werden quaedt

Vnd nicht mehr straffen vmm myssedaeth.

He secht: alle berge werden sick regenn

Vnd alle höge sick bewegenn,

Auers myne GNADE will ick nicht wenden

Van dy, nu an went tho dem ende;

Myn vorbundt, als ick dy hebbe geswornn,

Dat schal nicht ewich syn vorlornn.

Alßo spreckt GOT ynn ewicheit:

He hefft geswornn, ys ohm nicht leydt.

Darumm willen wy vnß solckes mathenn,

Vp GODES gnad alleyn vorlatenn,

De dorch den GLOVEN werdt gemert

Vnd vnß dorch CHRIStum werdt beschert.

Vorachten ßo dat yüngst gericht,

De sünde will he vnß vorwyten nicht.[60]

Mit syner handt will he vnß deckenn,

Dat vnß de düuels nicht erschreckenn,

Vnß fören ynn de salicheit,114

De ys van ewigen tyden boreydt.

Syn angesicht vnd ewig leuenn,

Dat will he vnß tho lone geuenn.

Dat wy dar alle mögen komenn,

Dat help vnß JESVS Christus. Amen.

HUREN werdt to dem Actor.

GODT geue yw heyl myn leuer herr.

Ick höre van yw gar seltzam leer.

Ick hebbe gewandert wedder vnd vort

Vnd ßodane lere nü gehort.

Hebbe gehort ßo mange predekyge,

Auers düsse lere ys my gantz nyge;

Als godes barmherticheit vnd GNADE,

De pryße gy bouen all syn gebode,

Bowern wunderlick de sake,

Wo vns keyn werck nicht salich make,

Alleyn dorch gnade vnd blote gunst,

Idt helpt keyn arbeyt werk offt kunst.

Szo wy hebben GLOVEN vnd thovorsicht,

Vorwerpet GODT keyn sünder nicht.

Iß demm alßo, dat segget my?

ACTOR.

Ja broder, vorwar, ick segge idt dy,

Wath ick hebbe apenbaer gesecht,

Dat ys van worde tho worden recht.

Idt hefft gespraken GODES mundt,

De hefft nü werlde legen kundt.

Dar mach men frölich wol vp buwen.

HUREN werdt.

Idt ys wol billich, dat wy ohn truwenn.

Szo bidde ick, willt my nicht vorkerenn,[61]

Dat ick yw frage vmm gude lerenn,

Vnd geuet my doch guden raidt,

Myn gantze leuen dat ys quaidt.

Inn wollust vnd mynes hertzen behach

Hebb ick geleuet vp düssen dach.

Eyn openbaer horen werdt bin ick gewest,

Vp geholden vele bößer gest,

Inn vnküesscheit mit supen, vretenn

Hebbe ick myn meyste tydt vorsleten,

Mit stelen, rouen, bößen ßedenn

Dar hebbe ick myn geldt gewunnen mede,

Mit spelen, dobbelen mangen bedrogenn,

Dat syne mit schalckheit affgelogenn.

By düssen dagen ydt geschach.

Eyn yungk gesell mith my thor herberge lach:

Vele ßöter worde ick ohm vor löch,

Szo lange ick ohn vmme dat geldt bedröch.

Segget my nu de rechte warheit,

So my de sünde weren leydt

Vnd ick my nu bekeren wolde,

Mocht ick by GODE erweruen hulde,

Dat he my mocht de sünde vorgeuenn

Vnd my fristen thom ewigen leuenn?

Segget my, wat moste ick dar tho doenn?

ACTOR.

Dat will ick dy seggen, myn leue ßohn.

Du hesst yo gehört, wu ydt tho geyth,

Sodaen vordeenst by vnß nicht steyth.

Idt ys beslaten ynn götliken rade,

Dat de salicheit vth GNADE

On all vordenst vns werdt gegeuenn,

Dorch JESVM Christ dat ewige leuenn.

De GLOVE deyth ßodant aldermeyst;

Dar ynn werdt gegeuen de hylge GEIST.

Joannes amm drüdden vns vormeldt:115

GOT hefft ßo ßer beleuet de weldt,

Dat he vor ße gegeuen haet

Syn eynigen ßohn went ynn den doet.[62]

Vele sünde ynn vnß worden fundenn,

Der wy nicht eyne betalen kundenn.

Godt esschet ymm GESETTE gar vele van vnß:

Scholden wy ydt doen, ydt wer vnß kunst.116

CHRISTVS hefft all tho mael erfüelt,117

Dar mit syns vaders thornn gestillt.118

Des schollen wy ohm nu tho getruwen

Vnd festichliken vp ohn buwenn.

Inn welcker stundt de sünder roept,

Mit ernste vor GODES doren clopt,

Will ohm mit GNADEN wonen by,

Wo groit ock yummer de sünde sy.

Matthei amm seuenden he vnß tröest,119

Szo wy gern wernn van sünden vorloest,

Wy schollen ohn bidden vmm syne GENADE,

Vor syner doer ankloppen drade

Vnd by ohm söken glück vnd heyl,

Szo werdt vnß bolde syn GNADE tho deyl.

Went de ohn biddet, demm werdt gegeuenn,

De ohn ock socht, de findt dat leuenn,

Vnd de an kloppet vor syner döhr,

De blifft nicht ewich staen dar voer.

Manasses, de koningk van Judan,120

Wedder GOT hadde grote sünde gedan:

Do he sick wedder tho GODE kerde,

GOT ohn vth Babylone vörde.121

Nabnchodonosor vp syne gewaldt vorleth,122

Dat ohn GOT vth demm ryke steyt:123

Do he tho last syn sünde erkandt,

Forde ohn GOT wedder ynn syn landt.

Imm nygen Testament men vele findt,

De grote sünder geweßen sindt.

Szo bolde ße CHRISTVS leer annemen,

Thohant ynn GODES gunst ße kemen,

Als Petrus, Paulus vnd Zacheus,124

De Schecker amm Crutz, Magdalena, Mattheus.125

Vor allen dingen denck vp den,126[63]

Als du hesst mit den ogen gesehn:127

Den vorlorn ßohn, de sick bokert,128

Kam tho demm vader vnd wardt vorhört,129

Van syner noith van stundt vorlößt.130

Dat yß geschehn allen sündern tho troest.

Darumm vorlaet dy vp CHRISTVM alleyn,

De yß de rechte egge steynn.

De vp ohn buwet vp düsser erdenn,131

Mach nummer mehr tho schanden werden.

Dann werdt de Conscienentz tho vreden.

Hesstu dann wat, dat dele mede

Mit dynem negesten, wo he ydt bederfft,132

Wo du süst, dat he lidt vorderff,

Vnd will mit ohm ynn vreden staenn.

HUREN werdt.

De allmechtige GODT sy yw lohn.

Iw leer ys my gar wol tho willenn,

Ick will dar mit myn herte stillenn,

Ock alle de dage, de ick leue,

Will ick myn herte tho vreden geuenn

Vnd dancken dem ewigen güdigen GOde

Vor syne barmherticheit vnd GNAde,

De he my armen sünder bewyßt.

De sy tho ewigen tyden gepryßt.


Dar na wardt gesungen der Cxxix. psalm.


Vth deper noeth


Etc. met v. stemmen.

Dar nha kam de olste Szohn als eyn Eynßedell offte willige arme vor dat Crüce, vnd hadde ynn der vordern handt eyn staff mit eynme Crucifix, ynn der andern eynn groidt langk Pater noster, vnd mit denckczedeln vmme den soem synes kleydes vnder bouen, mith vthgestreckeden armen, ropende mit luder stemmen.


O Herr ynn dyner dreuoldicheit,

De du bist GODT van ewicheit!

Dyn stoel dat ys de hemmel wydt,133

De erde vnder dynen voten lydt:[64]

Du hesst geschapen de gantze werldt,134

Dyn mechtige handt all dingk erhelt:

Du bist eyn rechtuerdiger strengher herr

Dy sy in ewicheit loff vnd ehr.

Du richtest recht beyde, arm vnd ryck:135

Den fromen giffstu dat hemmelryck,

De sünders moten buten staenn,

Dat helsche für dat ys ohr lohn.

Darumm dancke ick dy, o ewige GODT,

Dat du my gewyßt hesst dyn GEBOT

Vnd dynen willn tho donde gelerth

Vnd van der sündigen werldt bokerth;

Hesst my vorstandt vnd wyßheit geuenn

Vnd my gewyßt eyn geystlick leuenn,

Dar ynn ick dy wol denen kann

Mit vele fasten, fro vp staen.

Ick hebbe geholden van anbeginn

Myn geloffte, regell vnd wat dar ynn

Voruatet ys, armoidt, küeßheit,

Gehorßam, vnderdanicheit,

Myn dage nü keyn geldt beroert,

Alleweg eyn hart strenge leuen gefoert,

Dat ambt der myssze alle dage volbracht,

Gebedet, gesüchtet ynn groter andacht,

Myn lyff kastyet mit disciplinenn,

Dat fleysch gedwungen mit schmertz vnd pynen.

Ick dancke dy, GODT, dat ick nicht bin

Eynn sünder, als alle mynschen synn,

Keyn rouer, eebreker ick nicht sy.

Van vnrechtferdicheit bin ick fry,

Bin nicht beswerdt mit ßond vnd boßheit,

Als de hören werdt, de dar achter steyt.

Den tegenden geue ick tho rechter tydt

Van all myner haue mit gantzen vlith.

Ick vaste twe maell ynn der wekenn,

Dat ick des fleysches lust mach brekenn.

Darumm moßtu ewich syn gelouet,

Dat du my hefft hir mede begauet.[65]

HUREN werdt.

O here hemmelscher vader mynn,

Ick sta hir vor demm antlate dynn:136

Ick bin nicht werdt, dat ick hir stha;

Myn ogen doer ick nicht vp slaen.

Vor dy ick my nicht romen kann,

Als düsse hillige frome mann.

Ick bidde dy, here, wes gnedich my armenn

Vnd will dy ouer myn sunde erbarmen;

Van allen dögeden bin ick bloidt.

Help my, GODT, dorch dyne GNADe groit.

ACTOR.

Hört tho, wat vnß de schrifft vormeldt,

Wat vor eyn ordell CHRISTVS vellt.

Lucas amm achteynden deyt vns kundt,

Wat CHRIstus spreckt vth götliken mundt:

De sick vorhöget vp düsser erdenn,137

De werdt van Godt ernederigt werdenn;

We sick vp erden maket kleynn,138

De werdt by GODE vorhöget alleynn.

Düsse hyllige man ynn tempel kumbt,

Syner guden wercke he sick berumbt;

Wo geystlick he van buten ys,

De schalck steckt drynn vorborgen gewyß.

Wanner de wulff will rouen gaen,139

Szo thüet he schapes kleyder aenn.

De slanghe ymm gronen graße schuelt.

De appel schyendt rott vnd yß vorfuelt.

Doden grauer sindt buten wyt vnd reynn,

Innwendich sindt ße vul doden beynn.

Godt, de alleyn de hertzen kennt,140

Demm werdt syn oge nicht vorblendt:

He weth all dingk vnd richtet rechte,141

Idt geldt vor ohm keyn spegel fechtenn.

Düsse hüchler eyn gotloeß boue blifft,

De wyle he solck spill vor Gode drifft;

De ander geyth frölich thomm tempel vth,

Van allen sünden fry ynn syn hueß;[66]

Syn Conscientie de ys tho vreden.

Hebbet acht, vnd gaet gy ock ßo mede.

Eyn yederman ßeh euen tho,

Dat he ock als düsse sünder do,

Mit reynem herten tho hueß möge gaenn,

Mit guden geweten vor GODE staenn.

Dat help vnß CHRISTVS dorch syn lydenn,

De sy benedyet tho ewigen tydenn,

Mit vader vnd hilgen geyst eyn GODT:

De behode vnß vor dem ewigen doet

Vnd maek vnß salich dorch syn namen,

Geue vnß dat ewige leuen. Amen.


Quelle:
Burkhard Waldis: Der verlorene Sohn. Halle a.d.S. 1881, S. 45-67.
Lizenz:
Kategorien:

Buchempfehlung

Wieland, Christoph Martin

Geschichte der Abderiten

Geschichte der Abderiten

Der satirische Roman von Christoph Martin Wieland erscheint 1774 in Fortsetzung in der Zeitschrift »Der Teutsche Merkur«. Wielands Spott zielt auf die kleinbürgerliche Einfalt seiner Zeit. Den Text habe er in einer Stunde des Unmuts geschrieben »wie ich von meinem Mansardenfenster herab die ganze Welt voll Koth und Unrath erblickte und mich an ihr zu rächen entschloß.«

270 Seiten, 9.60 Euro

Im Buch blättern
Ansehen bei Amazon

Buchempfehlung

Große Erzählungen der Frühromantik

Große Erzählungen der Frühromantik

1799 schreibt Novalis seinen Heinrich von Ofterdingen und schafft mit der blauen Blume, nach der der Jüngling sich sehnt, das Symbol einer der wirkungsmächtigsten Epochen unseres Kulturkreises. Ricarda Huch wird dazu viel später bemerken: »Die blaue Blume ist aber das, was jeder sucht, ohne es selbst zu wissen, nenne man es nun Gott, Ewigkeit oder Liebe.« Diese und fünf weitere große Erzählungen der Frühromantik hat Michael Holzinger für diese Leseausgabe ausgewählt.

396 Seiten, 19.80 Euro

Ansehen bei Amazon