Online-Bibliothek

XXXII.

[141] Es wird dem begierigen Leser nicht zuwieder seyn / wen ich das jenige beytrage / welches ich de Idea boni Studiosi gegeben habe.

I. Qvi considerare velit. Ideam BONI STUDIOSI, primò sit solicitus de FINE, postmodum de MEDIIS ad finem acqvirendum facientibus.

II. FINIS Studiosi vel est ultimus væl Intermedius.

III. Ultimus alio nomine vocatur GLORIA DEI, alio nomine JUSTA ERUDITIO. Ut n. qvilibet creatus est ad gloriam DEI: sic ipsum hunc finem rectissimè asseqvitur, si faciat officium ad qvod vocatus est. Et verò qvi sentit in animo suo discendi aptitudinem, tacitam, imo apertam DEI vocationem[141] excolenda Eruditionis audire se crodat.

IV. Cæterum Eruditio duplex est: PRIMARIA & SECUNDARIA.

V. Eruditio primaria est qvæ facit ad Amorem proximi, h.e. ad utilitatem tum Ecclesiæ, tum Reipublicæ.

VI. Ita falluntur, qvi propriis saltem commodis studia destinaverunt, qvos mercenarios vel cerdones dixeris; non eruditos.

VII. Eruditio secundaria est, qvæ facit ad commendationem, vel ad recreationem: hæc est JUCUNDA; illam dicimus GLORIOSAM.

VIII. Utriusq; non exigua cognoscitur necessitas. Commendatione indigemus, ut inveniamus locum, cui applicentur studia nostra utilia: Recreatione opus est deficiat industria Studiis utilibus debita.

IX. MEDIA ad hunc sinem pertinentia vel sunt VIRTUTES, vel sunt CONSILIA.

X. E virtutibus primaria est PIETAS. Hæc, enim si est utilis ad prasentem[142] & futur am vitam; utilis futura est ad eruditionem, qvæ homines manuducit ad felicitatem in hâc vitâ retinendam, in alterâ inveniendam.

XI. Pietatis fugiendus defectus & excessus. Defectus est, si qvis velit laborare, non orare. Excessus superstitio sive hypocrysis est, si qvis orando velit negligere labores â DEO mandatos.

XII. Altera Virtus & ea qvidem Generalis, est STUDIOSITAS, qvæ in excessu habet nimiam Curiositatem, in Defectu nimiam Oscitantiam.

XIII. Seqvuntur nunc Virtutes, qvæ qvidem Christiano semper sunt necessariæ; Studioso tamen non immediate sed mediate conducunt, h.e. non faciunt ad ipsa studia, benè tamen promovent studiorum media.

XIV. Habemus hic Mediocritatem inter Audaciam & Timiditatem: (sivelis dicere fortitudinem togatam, non repugnaverim) qvi enim nimiũ audet, aut inimicos aut contemptores invenit potentioresqvi nocent promotioni: qvi parum audetvel[143] ipsa studia deserit, vel Patronis ac Viris clarioribus non innotescit.

XV. Porrò reqviritur Virtus huic sanè affinis h.e. mediocritas inter superbiam & timiditatem, qvam aliqvi dixerunt, studium inclarescendi. Nam qvi superbus est, contemptis aliis vult inclarescere: qvæ ipsa res tot affert difficultates, qvot superandi sunt æmuli. Ex adverso, qvi nimium humilis ac modestus est, aut sibi saltom discit, aut illis prærogativam concedit, qvi minus merentur.

XVI. Est etiam aliqva Virtus, Mediocritas in rebus ad curam corporis pertinentibus, ut in cibo, in potu, in somno ac si fortè sunt recreationes aliæ, tantum observet, qvantum ad servitium animi sufficit. Nam organon animi corpus est, qvod nec nimium negligi debet, nec nimium expoliri.

XVII. Maximè necessaria virtus est, Mediocritas in acqvirendis ac custodiendis pecuniis. Qvi nihil vult acqvirere, si pauper sit, unde vitam sustineat Academicam? qvi qvodvis acqvirendi medium arripuerit, ad sordidum qræstum[144] prolabitur. Ita nimium prodigus & luxuriam, ejusque comitem paupertatem acceler abit; tenax vicissim ipsos etiam benefactores ac Præceptores reddet alienas.

XVIII. Neque minorem Utilitatem habet Officiositas, qvæ mediocritatem servat inter nimiam prompti tudinem, & nimiam inserviendi morositatem.

XIX. Et officia qvidem per hanc virtutem dirigenda vel concernunt ipsa studia, vel actiones â studiis alienas. In ipsis studiis officiosus est, qvi in alterius gratiam vel certam sectam eligit, vel certam disciplinam. Et sanè favorem merentur apud Professores, qvi, præsertim in re controversâ ad eorum partes secedum: sed videndum, ne simul discedant â studiis utilioribus. Officiosi aliqvi sunt in sublevandis negotiis domesticis, & qvicqvid in vita communi alterius opem postulat, neque desunt Fautores: utinam si planè negligantur studia, non desint promotores.

XX. Et facile judicium est, illud officiorum genus arguere simplicitatem; ex hoc colligi libidinem otiandi: ut[145] sub velamento Officiositatis lateat defectus non exiguus.

XXI. Tandem non infimi pretii est mediocritas in qværendis amicitiis seu familiaritatibus. Multi Amici sunt fures temporis & pecuniæ; nullos vicissim qvi habet, nec in studiis agnoscit æmulum vel socium, nec in periculis adjutorinm.

XXII. Et ipsa hæc mediocritas tum proficiscitur â prudentia, cum & electio sibi constat, & eliguntur meliores, & interim non irritantur, qvi in amicitiâ admissionem non inveniunt, h.e. qvod dicitur: familaris paucis, civilis seu comis omnibus.

XXIII. Hæc de virtutibus. nunc de CONSILI IS, qvæ faciunt ad finem, h.e. Eruditionem. Et cum Eruditio dupliciter consideretur, vel qvatenus est acqvirenda, vel qvatenus est applicanda, h. e, qvatenus interventu promotioniis eadem ad gloriam DEI, proximique salutem adhiberi potest, duarum qvoque classium habebimus consilia.

[146] XXIV. Consilia qvæ concernunt Eruditionem acqvirendam, his comprehenduntur regulis: altiora nunqvam attingantur, nisi cautum sit de fundamentis inferioribus. Insignis enim miseria, tractare sublimia, cum perpetuo erroris metu?

XXV. (2.) Ea discantur, non qvæ valent apud extraneos, sed qvæ praxin ostendunt in patriâ. Sic aliqui mirantur Mathematicos in Belgio, Philologos imò & Curiosos in Angliâ: qvi tamen reversi in Patriam nihil didicisse judicantur.

XXVI. (3.) Nunqvam velit esse Autodidactus. Sive enim quis ex proprio ingenio divinare voluerit, singula, inversam & contrariam, ut solent novatores eruditionem referet; sive saltem è libris ac manuscriptis collegiis voluerit proficere, tandem deplorabit vivam Magistri vocem fuisse neglectam.

XXVII. (4.) In omnibus sit aliqvid h.e. studeat Polymathiæ; sed unum habeat, qvod præ cæteris, & ut loqvi [147] mur ex fundamento tractet. Alias enim in toto futurus est nihil.

XXVIII. (5.) Qvæ disci debent ex fundamento, prius addiscantur in compendio, qvàm in prolixis qvæstionibus: prius in thesi, qvam in anthitesi.

XXIX. CONSILIA, qvæ faciunt ad promotionem certas itidem habent regulas, è qvarum numero liceat delibare paucas. Et generalissima quidem regula est: Facut sis eruditus, ac ut ultro seqvatur commendatio.

XXX. Prodeamus in lucem, nec studiorum nos patri credamus jacturam, si possimus interim Promotoribus innotescere.

XXXI. Nemo temerè judicet, nec quos tacitè agnoscit pro ineptis, apertè refutet. Fortaßis enim refutatur elle, quem habituri sumus Patronum.