Register I

Personen und Sachen

Abaco, dall' 363

Abaelard 442, 904

Abbassiden 675, 796, 934, 1030, 1091 f.

Abbassidenzeit 98, 738, 945, 1122, 1127

Abbé, Typ des 11252

Abel 116

Abendmahl 803, 859

Abraham 805, 846

Absolutismus 1038 f., 1046 ff., 1090

Abu Bekr 933

Abu Hanifa 644

Achäer 747 f., 753

Achämenidenzeit 637, 685

Achikar 810

Achilles 263

Achmed, Bujide 1095

Actium, Schlacht v. 584, 603, 615, 638, 643, 788, 873, 1086, 1090

Adam 846, 874, 891

Adam de la Hâle 295

Addison 329

Adel 515, 668, 739, 743, 755, 764, 779 f., 901, 903, 969 ff., 978 ff., 988 ff., 992 ff., 999 ff., 1006, 1012, 1014, 1017, 1039 f., 1060, 1074, 1109, 1122, 1150, 1155, 1158; antiker 1023 f., 1033 ff., 1053; preußischer 578, 706

Adelsfaktionen 1049 f., 1121

Adiabene 768, 770, 797, 811

Adrianopel, Schlacht v. 602

Adventismus 9431

Ädilität 1040, 1134, 1180

Ägina 291, 315, 11721

Ägypten, Altes Reich 179, 242, 601, 663, 743, 750, 7721, 900 ff., 923, 969, 1019, 1167, 11731; Mittl. Reich 601, 663 f., 9001, 928, 969, 1041, 1122; Neues Reich 615, 672, 682, 743, 945, 997, 1095 f., 1166, 11761

Ägyptizismus 143, 379

Aelius Paetus 633

Aemilius Paulus 1084, 11353

Ära 131, 848 f.

Afrika 593, 787. 876 f., 1045

Agamemnon 169, 410, 412, 1023

Agathokles 747, 10661

Agis III. 632

Agnatenfamilie 964

Agon 905, 995

Agora 406, 422, 433, 1036, 1046

ahistorisch und historisch 10 ff., 14, 18 f., 130, 170, 1833, 190 f.

Ahmes (Rechenbuch) 78

Ahnenkult 176, 881, 896, 909 f., 974, 994

Ahriman 758, 849, 8561

Ahura mazda 758, 807 f., 844, 855, 872

Aias 170, 408, 412, 445

Aion 823, 835, 849, 874

Aischines 345

Aischylos 19, 37 f., 110, 169, 267, 343, 400, 406, 410, 453, 454, 891, 897, 904, 1066

Akanthus 279

Akiba 864

Akkad 601[1197]

Aksakow 221, 790

Aksum s. Axum

Akt 330 ff.; abendl. 345 ff.

Alarich 602, 1102

Alba 193

Albani 318

Albert von Sachsen 488, 928

Alberti, L.B. 310

Albertus Magnus 916, 11871

Alchwarizmi 98

Alchymie 235, 390, 489 ff., 523

Alemannen 748

Alembert, J.L.d' 89, 99, 105, 164, 531

aletheia 8561

Alexander I., Zar 196, 789

Alexander d. Gr. 4, 11, 52, 151, 180, 188, 194, 195, 445, 465, 522, 577, 625, 638, 657, 732, 746, 757, 762, 767, 815, 861, 911, 946, 1003, 1035, 1068 f., 1100

Alexandria 46, 97, 991, 108, 151, 174, 379, 458, 608, 672, 674, 704, 798, 811, 860, 941, 1035, 1069, 11761

Alexandrinismus 14, 450, 684, 720, 914

Alfarabi 232, 391

Alfons X., König 949

Algebra 96, 98, 101, 235, 491, 552

»Allgemeingültigkeit« 80

Al Ghazali 946, 948

Ali, Kalif 8451, 1091 f.

Ali (Sklavenaufstand) 1093, 10961

Alkabi 232

Alkamenes 106, 365

Alkibiades 5, 146, 191, 404, 448, 529, 745, 1067

Alkindi 391

Alkman 288

Al Maimun 9361

Al Mansor 879

Alp Arslan 1095, 1101

Alsidschzi 98

Altertum-Mittelalter-Neuzeit 21 ff., 29 f., 37, 1731, 287, 465, 610, 612, 618, 786 ff., 877

Altes Testament 639, 642, 827, 833, 836, 857

Al Watik 1094

Amenemhet I. 1041

Amenemhet III. 17, 145, 335

Amenophis IV. 6762, 682, 945, 997

Amerika 675, 696, 779, 899, 979, 1081, 1087, 1127

Amerikaner 746, 754

Amerikanismus Japans 6151

Amhaarez 637, 967

Amida 271

Amiens, Friede v. 196; Kathedrale 334, 342

Ammonios Sakkas 770

Amon 945, 997

Amoräer 639, 860, 865

Arnos 805, 808

Amosis 380, 1097, 1101

Anachoreten 8703

Analogie 4 ff., 149 (s.a. Homologie)

Analysis 59, 82 ff., 89, 93, 95, 100, 241, 298, 367, 469, 547, 553

Ananke 169, 190, 400

Anastasius I, Kaiser 10322

Anaxagoras 397, 494, 503, 505, 529

Anaximander 86, 421

Anekdote als Geschichte 190 f.

angra mainyu 844, 855

Angst (Weltangst) 215, 564, 663, 715, 854 f.

Anna Komnena 659

[1198] Anschauen und Angeschautes (»Form der Anschauung«) 127, 129 f., 137, 163, 219 ff.

Anselm v. Canterbury 865

Antigone 170, 248, 343, 408

antihistorisch 128, 1301

Antiochus IV. Epiphanes 790, 811

Antisemitismus 952

Antisthenes 456, 462

Antonello da Messina 305

Antonius, Marcus 638, 643, 668, 787 f., 11051, 11352

ἄπειρον 86

Aphrahat 867, 873

Aphrodisias, Tempel 272; Stadt 877

Apokalyptik 24, 516, 642, 790, 792, 808 f., 813 f., 816 f., 823 ff., 827 f., 832, 841 f., 844 ff., 847 ff., 857, 860 ff., 896, 898, 945, 949

Apokryphen 861

Apollinaris 874

Apollinische Religion 896, 905, 1039 f.

Apollodor (Maler) 49, 364, 4171

Apollodor v. Damaskus 273

Apologeten 639, 865

Apollon 240, 409, 897, 9081

Apollonios (Mathematiker) 93, 99, 124

Apollonios v. Tyana 864, 868

Apostelgeschichten 516, 6352, 8161, 8264, 8422, 845, 871

Appian 10362

Appius Claudius 14, 7561, 1069, 10711, 1072 f., 1134

Arabeske 98, 168, 274 ff., 279 ff., 516, 740, 788

Aramäer 85, 635, 639, 758, 767, 786, 789, 898, 952

aramäische Sprache 605, 738, 743, 758 f., 837, 868, 875

Arbeit (abendl. Begriff) 454, 464, 532, 1177 f., 1188 ff.

Arbeiterklasse 1159 f., 1190 f.

Arbeitshypothese (abendl. Begriff) 129, 180, 489, 531, 882, 888, 929, 940, 1186

ἀρχή 86, 213, 228, 232, 490, 494, 501, 511

Archäologie 4, 173

archaischer Stil der Kulturen 77

Archimedes 79, 93 f., 99, 105, 114, 124, 150 f., 305, 468, 483, 486, 494, 535, 548 f., 576, 633

Architektur 167 f., 254, 296, 698 ff.; ägyptische 241 ff., 252, 260 ff.; antike 236 f., 263 f., 288 f.; des Barock 118 f., 401; chinesische 244 f.; Ende der 365 f.; des Fensters 257 f., 303; frühe 252 f., 256 f., 266, 289 f.; gotische 236 ff., 253, 261, 288 f., 302 f.; magische 236, 268 ff., 271 ff., 288 f., 839; der Renaissance 118, 302 f., 355; russische 259 f.

Archontat 1010, 1023, 1035, 1053

Archytas 90, 106, 113, 124, 151, 469

Ardeschir 865

Ariost 924

Aristarch 12, 92, 181

Aristeasbrief 813

Aristides 1036

Aristoneikos v. Pergamon 1129

Aristophanes 41, 4113, 629

Aristoteles 12, 131, 20, 31, 37, 63, 681, 132 f., 153, 161, 163, 177, 185, 207, 232, 263, 331, 364, 388, 400, 4051, 406, 410, 412, 415, 448, 450 f., 453, 462, 468 f., 470, 494, 499, 503, 526, 529, 542, 548, 621 f., 647, 650, 7661,[1199] 833, 858, 8601, 861, 930, 935, 986, 1037, 1129, 1186

Arithmetik 71, 100, 102, 111, 163, 220

Arius 873

Armenien 768, 770, 8455, 951, 1094 f., 11633, 11864

Arnald v. Villanova 4912

Arnold v. Brescia 922 ff.

Artussage 744, 788, 795

Arvalbrüder 743, 871, 947, 1104

Askese 437, 890

Asklepiades 867

Asklepiodot 877

Asklepios 8242, 897

Asoka 449, 683, 945, 968

Asosi 1024

Astralreligion 769, 806, 8101

Astrologie 173, 235, 847, 941

Astronomie 12, 93, 424 ff., 588, 806, 8471, 949

Asvaghosa 945

Ataraxia 119 f., 263, 356, 389, 400, 412, 414, 437, 443, 450, 463, 654

Atelierbraun 324 ff., 370 ff.

Athanasius 827, 836, 839, 8661, 867, 8703, 873, 923

Atheismus 3991, 525 ff., 936 ff., 958

Athene 240, 343, 409, 412, 8743, 906, 936, 11711

Athos, Kloster 947

atman 213, 388, 732, 931, 938

Atomtheorie 2041, 492 ff., 495, 511, 540

Atomzerfall 546

Atridenfluch 192

Attar 273

Attis 803, 814

Auaris 1097

Auferstehung 1762, 623, 823 f., 828

Auge, Darstellung 423; Lichtwelt 562 ff.

Augustinus 26, 162, 183, 388, 442, 517, 623 f., 804, 836, 841 f., 850 f., 854, 861, 8671, 879, 902, 1029

Augustus 13, 381, 42, 47 f., 97, 151, 182, 380, 523, 592, 600, 616, 634, 682, 762, 942, 946, 991, 1029, 1053, 1084, 1094, 1101, 1103 f., 1142, 11711 (s.a. Oktavian)

Aulard 10571

Aurelian 523, 869, 1029

Ausdehnung und Ausgedehntes 51, 74, 76, 86, 106, 109, 120 ff., 143, 214 ff., 218, 226 f., 336, 383, 482, 563

Ausdruck (morpholog.) 136, 142, 210, 216 ff.

Ausdruckssprache 691 ff., 695, 716; der Kunst 245 ff., 695 f.

Auslegung (mag. Kultur) 858

Außenwelt, Geburt der 106 f., 225 ff.

Austerlitz, Schlacht 197, 966, 1088

Autarkeia 937, 1020, 1033, 1180

Autorität (im Staat) 1015 f., 1049; Autorität der Überlieferung (mag. Kultur) 641, 8612

Ave Maria 8743, 912

Avicenna 488, 956

Avidius Cassius 1100

Awesta 390, 392, 504, 605, 639, 758, 787, 837 f., 841, 845, 851, 856 f., 858, 860, 865 ff., 8702, 872, 878 f.

Axum 22, 2711, 287, 605, 786, 795, 8411, 933

Azteken 609, 612, 633, 948, 962[1200]


Baader 392

Baal 516, 523, 785, 8001, 863

Baalbek 2714, 272, 303

Baalschem 838, 956 f.

Babak 1092 f.

Babisten 838

Babylon 663, 666, 672, 785, 809

Bach 37, 84, 106, 151, 183, 283 ff., 297, 314, 316, 358, 363 ff., 375 f., 415, 420, 454, 507, 538, 695, 718, 966, 1046, 1119

Bachofen 38, 241

Backsteingotik 695

Bacon, Fr. 31, 464, 468, 487, 763

Bacon, Roger 133, 503, 928, 1187, 1191

Bähr 366

Bagdad 99, 107, 151, 321, 391, 608, 657, 668, 672, 674 f., 782, 796, 934, 1092 ff., 1099, 1101, 1122, 1132, 1157, 1167

bai 8961, 9101

Bajä 666

Bakchiaden 1031

Balliol College 1078

Bamberg 288

Banken 11791

Banknote 1164

Bantusprache 727

Bardas 1094

Bardas Phokas 1094

Bardesanes (Bar Daisan) 8352, 865 f., 8661, 872

Bar Kochba 954

barnasha 3952, 818, 823

Bartolus 647 f.

Baruch 790, 8142, 842, 861

Baruch (Buch) 8142, 842

Basel, Konzil 623, 1023

Basileios I. 1094

Basileios II. 1095

Basileios, Kanzler 1095

Basilides 872

Basilika 214, 236, 258, 271 ff., 2741, 288, 839

Basiliuskathedrale 659

Basken 737, 746, 754

Basra 321, 391, 1093

»Bastillesturm« der mag. Kultur 1093

Baudelaire 48, 312, 371, 376

Bauerntum 45, 452, 660 ff., 668 ff., 679, 699, 739, 779 f., 901, 904, 935, 966 ff., 973, 990 f., 1002, 1013, 1107, 1128, 1149, 1152, 1158

Baugedanken (Gegs. Bautechnik) 251

Bauhüttentradition 168, 249, 695

Baxter 696

Bayle, P. 195, 570

Bayreuth 374, 450, 466

Beamtentum (ägypt., antik., chines., normann.) 993, 1019, 1023, 1031 f.

Beatrice 235

Beelzebub 399, 758

Beethoven 110, 124, 127, 157, 183, 238, 283, 298, 302, 314, 325 f., 337, 365, 371 f., 375, 415, 526, 9211, 1189

Begriff 110, 132 f., 137, 160, 381 ff.

Beichte 171, 333, 337, 349, 866, 919 f.

Beirut 798

Bekenntnisreligion 799 f.

Belisar 643, 9922

Bellini 348, 350

Benares 133, 665

Benediktiner 663, 8702, 912

Bentham 195, 471

Berber 7503, 933

Berengar von Tours 238

Bergbau 11582[1201]

Berkeley 537

Berlin 45, 666, 676, 1157, 1167

Bernadotte 963, 1067

Bernhard von Chartres 622

Bernhard von Clairvaux 865, 8821, 892, 900, 912, 924 ff., 956, 1151, 1189, 1191

Bernini 119, 254, 2821, 316, 931

Bernward, Bischof 144, 266

Berry, Herzog von 309

Bertran de Born 924

Beruf, Berufsklasse 969, 989 f., 999, 1012, 1150, 1157 f.

Beschneidung und Taufe 766, 808

Besitz 1165 (s.a. Eigentum, Vermögen)

Bestattung, Mumie, Verbrennung 17 f., 94, 175 f., 215 f., 237, 250

Bettelorden 444

Bevölkerungsdichte 594, 681 ff., 1188

Bewässerungskunst 162

Bewegungsproblem 1621, 203, 211, 246, 367, 389, 482 ff., 490, 497, 500 f., 510, 533, 535 ff., 539, 573 f., 728

Bibel 8551, 858, 860 (s.a. Altes Testament und Buch, heiliges)

Bildersturm 241, 334 f., 523, 1093

Bildnis (Akt oder Portrait) 330 ff., 340 f., 345 f.

Bildraum 306 f., 308 f., 312, 319 f., 358 f., 366 ff., 371 f., 424

Bildung und Zucht (s.d.) 966, 979, 1077 f., 1109 (s.a. Gebildete)

Binchois 296

Biographie (abendl. Begriff) 11, 18, 136, 183, 337 f., 404 f., 408, 588, 919 f.

Bismarck 511, 189, 445, 585, 660, 1079, 1112, 1115, 11311

Bizet 327

Blackstone 649

Blau (Fernfarbe) 317 ff.

Blossius 1129

Blumenbach 705 f., 709

Blut 560 f., 973, 993

Blutkreislauf 356 f., 560

Boccaccio 3432

Bodinus 649

Böcklin 3472, 373 f.

Böhme, Jakob 904

Boghazköi 735 f., 737, 756 ff.

Bogumilen 933

Bohr, Niels 493, 540 f.

Bojaren 789

Bollandisten 987

Bolschewismus 792 ff., 9721, 1155, 11814

Boltzmann 4861

Bonaventura 904, 916

Bonifatius 301, 461, 619, 878

Bonifaz VIII. 922, 1025

Borgia 350

Boris Godunow 789

Borkmann, John Gabriel 480, 1168

Boscovich 401, 534

Botticelli 305, 348 f.

Boucher 347

Bourbonen 5, 777, 974, 1043

Boxeraufstand 9551

Boyle 491

Bracton 645

brahman 732, 931, 938 (s.a. atman)

Brahmanen 604, 945, 947, 951, 968, 975

Bramante 236

Brasilien 775

Braun s. Atelierbraun

Brentano, Clemens 730

Bruckner 287, 327, 373

Brunellesco 310, 3521, 401[1202]

Brutus 6, 14, 42, 174, 788, 1084, 1105, 1170, 1179, 1181

Buch, heiliges 834, 836, 855 ff.; Ornamentik 2533, 740; Symbolik 649 f.

Buchdruck (Fernschrift) 357, 740, 11862, 1188 (s.a. Entdeckungen)

Buchführung, doppelte 1011, 151, 1174, 1179

Buch, L.v. 590

Buckle 477

Buddha 110, 1142, 255, 435, 439, 449 f., 456 f., 600, 620, 681, 781, 867, 935–46, 968

Buddhismus 15, 44, 150, 451, 459, 462 f., 466, 526, 592, 620, 678, 682, 781, 843, 867, 9091, 911, 941, 947 f.

Bücherverbrennung, chines. 1104

Bühnenbild 413 ff.

Bürgerrecht, antikes 766, 1036 f., 1040

Bürgertum (Nichtstand, tiers) 668 ff., 970, 999 f., 1056 ff., 1060 ff., 1121 ff.

Bujiden 1095

Bulgaren 7501

Bumerang 78

Bundehesch 813, 846

Bunyan 931

Burckhardt, J. 38 f., 302

Buren 746

Burg und Dom 250 f., 295 f., 515, 701, 743, 892, 901, 924, 975, 980, 1158

Burgunder 634

Buridan 488, 928

Burkard von Worms 915

Burke 1063

Buße 215, 438, 850 f., 918 ff., 925 (s.a. Taufe)

Buxtehude 284

Bylinen 788

Byron 149

Byzantinismus 143

Byzanz 98, 241, 258, 267, 2821, 335, 606, 622, 657, 659, 672, 771, 787 ff., 797, 854, 860, 876, 9231, 933, 945, 979, 996, 1002, 1017, 1022, 1029 f., 1091 ff., 1122, 1132, 1167, 11814


Cabeo 534

Cäsar 4, 6, 11, 14, 23, 50, 150, 174, 180, 191, 199, 307, 445, 516, 577, 581, 583, 616, 638, 668, 747, 781, 877, 946, 1036, 1053, 1061, 1069, 1083 ff., 1103 f., 11051, 1134, 1170 f., 1173

Cäsarismus 50, 549, 942, 945, 977, 1052, 1081 ff., 1090, 1094, 1101 ff., 1104, 11051+3, 1118, 1123, 1125 ff., 1141, 1143 f., 1193 (s.a. Imperialismus)

Cäsarius von Heisterbach 915

Calderon 337, 993

Caligula 174

Calvin 181, 1832, 184, 444, 506, 623, 923, 927, 938, 956

Cangrande 348

Cannä 50, 762, 782, 788, 976, 1031, 1086

Canning 1951, 1078

Capetinger 602, 779

Caracalla 273, 431, 524, 636, 9091

Cardanus 102

Carey 1146

Carissimi 297, 363

Carmen 963

carpe diem 179, 404, 458, 1019, 1035

Carstens 275

Cassius, Sp. 788, 1040, 1170, 1179, 1181

Catilina 38, 583, 1058, 1170[1203]

Cato 42, 46, 10711, 1073, 1084, 1088, 1105, 1118, 1124, 1136

Cauchy 99, 105, 116 f., 124, 539

Caucus 11271, 1132

Cecil 974, 1049

Cella 235, 272

Cervantes 193, 408 f.

Ceylon 878

Cézanne 372, 376 f.

Chacmultun 608

Chäronea 49, 197, 603

Chalcedon 271, 322, 643, 872, 874 f., 923

Chaldäer 85, 602, 743, 767, 8051, 806 f., 813, 825, 839, 8471, 859, 862 f., 868

Champutun 608

Chaos 86, (s.a. Kosmos)

Charakter 331, 402, 404, 409;

Charakterdrama 170, 1833, 406, 410 f.

Chardin 372

Chares 375

Charidschiten 1092

Charondas 629

Chartres, Kathedrale 288, 304, 333; Schule v. 865

Chassiden 871, 951, 956 f.

Chazaren 877

Chemie, magisch 490 f.; modern 551

Cheops 2603

Chephren 2431, 252, 2603, 262

Cheramyes 2903

Chian 616, 1097

Chichen Itza 608

Chinesische Mauer 603 f.

Chinesische Schrift 604

Chinesischer Weltfriede 603

Chippendale 1952

Chlodwig 788, 878

Chlüsten 898

Chor, antiker 415 f.

Chosru Nuschirwan 262, 880, 1090

Chrestien von Troyes 2771

Christentum, geschichtl. 438, 461, 623 f., 813, 815, 828 ff., 871; magisches 97, 623 f.; faustisches 437 f., 623 f., 911 ff.; russisches 898, 9211, 11814

Christenverfolgung 802

Christian science 941

Christologie 872

Chronologie 10, 12, 131, 131, 175, 199 f., 544, 579 f. (s.a. Zahl)

Chrysippos 46, 229, 458

Churramija 1092 f.

Cicero 5, 42, 583, 6311, 654, 694, 727, 916, 10362, 10711, 1084, 11031, 1104, 1129

Cimabue 247, 307, 349, 916

Cimarosa 375

Cincinnatus 1051

civitas 766, 10363; civitas dei 854

Clarke 195

Claudier 974, 1003

Clearing 11751

Clemens Alexandrinus 865, 9231

Clodius 616

Cluniazenser 663, 922

Code civil 646, 650

Codex Justinianeus 630

Coke 649, 10101

Colleoni 348

Colonna 978, 998

Commodus 602, 1029

Comte 33, 471, 479, 943

Concerto grosso 297, 363

consensus (idjma) 26, 390, 395, 623, 635 f., 642, 766, 769, 771, 777 ff., 804, 812, 825, 843, 853, 859, 918, 949–59, 965, 968, 1029, 1090, 1092

Constable 325, 370

[1204] constitutio Antonina 431, 636

Copan 608

Corelli 292, 298, 3261, 3432, 363

Corneille 414

Corot 318, 347, 368 f., 372, 375

Corpus juris 637, 644 ff., 648, 650

Cortes (span.) 1021, 1043, 1045

Cortez, H. 683, 751, 948

Couperin 311, 3261, 363

Courbet 371 ff.

Cousin 471

Coyzevox 299, 316

Cranach, Lukas 346

Crassus 47, 583, 1061, 1090, 1095, 1135 f., 1153

Cremutius Cordus 1105

Cromwell 59, 195, 276, 585, 603, 930 ff., 1043, 1045, 1056, 1060, 1065, 1105

Cujacius 647

Curtius Rufus 5

Cuvier 589 f.

Cuyp 369

Cypern, Gemetzel 796, 811, 9551

Cyrenaiker (Philosophenschule) 63


daevas 758

Daimonion 936

Damaskios 868, 870

Damaskus 276, 665, 879, 1091

Dampfmaschine 1177 f., 11871, 1188

Danaer 697, 747 f., 753, 764 f.

Daniel (Buch) 24, 790

Dante 18, 26, 33, 75, 110, 128, 150, 157, 185, 208, 235, 295, 301, 314, 333, 349 ff., 353 f., 409, 421, 453 f., 507, 776, 846, 917, 921, 924

Danton 194

Darius 756 ff., 808

Darwin 63 f., 1401, 142, 1832, 203 f., 284, 447, 474 ff., 480, 589 ff.

Darwinismus 311, 48, 1401, 157, 203 f., 319, 474 ff., 591 f., 704, 774, 940, 943

Daseinsströme 690, 1007, 1011, 1108 f., 1148, 1155

Dasein und Wachsein 72 f., 214, 563, 567, 571 f., 573 f., 580, 677 f., 690, 692 f., 971 ff., 989, 1008, 1152 (s.a. Wachsein)

Dauer des Organischen 54 f., 82, 147 f.; geschichtslose 615; mathemat. im Raum 224; u. Tempo d. Wirtschaftsgeschichte 1156 (s.a. Habitus, Tempo, Lebensdauer)

Daumier 3472, 374

David, König 864

David (Maler) 275

Decretum Gelasii 9231

Decretum Gratiani 647, 915, 1151

Dedekind 104, 122

Deismus 89, 530, 935

Dekurionen (Diokletianzeit) 991

Delacroix 370, 372 f.

Della Porta 401

Demeter 113, 177, 411, 813, 897, 904 f., 1040

Demetrios von Alopeke 170, 345

Demokratie 669, 1017 f., 1061, 10752, 1092, 1102, 1122 f., 1130 ff., 1167

Demokrit 155, 229, 390, 397, 426, 493 f., 499, 502 ff., 621, 634, 930, 1169, 1175

Demos 361, 765, 773, 936, 1028, 10322, 1037, 1050, 1053

Demosthenes 345

Denken und Leben 566 ff., 573 ff., 724; individ. Anlage 887; und Sein 496 f.[1205]

Desargues 101

Descartes 45, 58, 82, 89, 93, 100 ff., 119, 123 f., 127, 164, 241, 297, 392, 4011, 469, 496, 533, 569, 763, 885, 905, 1174

Desprez, Josquin 296

Deuterojesaja 808

Deuteronomion 645, 856

Deutschritter 446, 461, 749, 1174

Dezemvirat 631 f., 1054

Diadochen 196, 785, 1066 f., 1069

Diagoras 5261, 529

Diakrier 1039

Diatribe 460 f.

Diderot 695

»Dies irae« 238, 303, 904, 922

Differentialrechnung 8, 20, 59, 102, 105 f., 114, 117, 305, 362

Digesten 6382, 640 ff., 7701, 858, 860

dike 1026 f., 1032

Diktatur 1164 f.

Dimension, dritte 218, 222 f., 311, 400, 487

Dinkane 795, 996

Dinzenhofer 365

Diodor 6271, 676, 10661

Diogenes 263, 400, 443, 454, 457, 1151

Diokletian 97, 194, 275, 522 f., 600, 6401, 647, 672, 771, 787, 796, 798, 854, 867, 869, 992, 1029, 1090, 1157, 11602, 1182

Dionysios I. von Syrakus 1066 f., 1086

Dionysos 411, 897, 904 f., 9081, 9141, 1040

Dionysoskult, dion. Bewegung 301, 416, 494, 1031, 1039 f.

Diophant 85, 96 ff., 491, 770

Diplomatie 1033, 1109

Disraeli 954

Distanz 117, 398, 494 f. (s.a. Esoterik)

Dogma, Dogmatik (Gegs. Kultur) 89, 235, 487, 516, 528, 531, 901 f.

Dom 150, 230, 239, 516, 657, 663, 701, 743, 899, 1018 (s.a. Burg)

Domesday book 1021

Dominikaner 26, 437, 663, 912, 915, 931, 1187

Donatello 285, 2901, 308, 338, 348 f.

Donellus 647

Don Juan 181, 3541, 413

Don Quijote 181, 136, 190, 407, 416

Dorf (Gegs. Stadt, Weltstadt) 1161 (s.a. Markt)

Dorische Wanderung 697, 748, 750

Dostojewski 221, 395, 446, 790 ff., 813, 8162, 823, 9211, 11814

Drakon 629 ff., 643, 647, 1010

Drama 170 f., 263, 330, 406 ff., 415 ff., 478; chines. 909

Dreißigj. Krieg 606, 776, 1042, 1045

Drittes Reich (Weltalter) 26, 465, 545 (s.a. Ära)

Droem 2381, 312

drug 8561

Druidenreligion 877, 902

Drusen 845

Dschang-yi 52, 1082, 1084

Dschingiskhan 1106

dschins 758

Dschondisabur b. Susa 85, 798

Dschou 174, 179, 253, 602, 615, 663, 762, 7721, 908 ff., 972, 991, 1025, 1081 ff., 11731

Dschou-li 179, 909, 1019

Dschufuzianismus 947

Dschwang-dsi 63[1206]

Dualismus, magischer 25, 390 ff., 840 ff., 856, 957

Duchoborzen 898

Dühring 480

Dürer 139, 317, 324, 346, 360, 913

Dufay 296, 304

Duns Scotus 97, 852, 916

Dunstaple 296

Dynamik (abendl. Begriff) 20, 120, 397, 404, 489, 499, 531, 549, 553, (s.a. Statistik)

Dynastie 773 ff., 778, 964 f., 1027 f., 1075 f.; antike 1031; chines. 1030; mag. 9652, 1028 f.


Ebioniten 8263, 868

Eckart, Meister 247, 277, 432, 527, 917, 931

Edda 132, 240, 514, 903

Edessa 85, 271, 488, 605, 769, 798, 829, 868, 872

Edfu 379

Ediktalgesetzgebung 628, 632, 1035

Eherecht 636, 648, 1011

Ehre 981 f., 1014, 1114, 1150

Eichendorff. 372, 796

Eigentum 654, 660, 651, 983, 989, 1161

Eignes und Fremdes 71 f., 158, 561

Einheiten, drei (Drama) 283, 414

Einsamkeit 238 f.

Einstein s. Relativitätstheorie

Einwirkung der Kulturen 39 ff., 90 f., 286 ff., 617 ff., 621 f.

Ekloga des Kaisers Leo 644

Eleatenproblem, inneres 389, 500

Elektra 408

Elektrizität und abendl. Weltbild 929

Elektronentheorie 493

Element, chem. 490 ff., 551

Eleusis, Mysterien 4111, 416, 528, 578, 803, 904

El Hira 796

Elkesaiten 368, 8263

Empedokles 420, 490, 492, 494, 905 f.

Empfinden 71 f., 91, 294, 560

Empfinden und Verstehen 561 f., 565 ff., 729 f., 1152

Energie, Formen der 398, 537, 539, 543

Engels 471 ff., 479 ff.

Englische Politik 1043, 1045, 1048 ff., 1061 ff., 1074 f., 1077 f., 1125

Englischer Gruß 912

Enosh 8182, 823

Entdecker, Entdeckungen (abendl. Begriff) 356 f., 429 f., 11862

Entelechie 20, 475, 499

Entropie 542 ff.

Entspannung (Gegs. Spiel) 678

Entvölkerung 679 f.

Entwicklungsbegriff 183 f., 474 ff., 589 ff.

Epaminondas 14

Ephesus, Konzil 271, 322, 873 ff., 907, 923

Ephorenamt 632, 1010, 1024, 1031 f., 1035, 1053

Epiktet 442, 449

Epikur 263, 435, 443, 454, 456, 469, 471, 946

Epikuräer 63, 403, 435, 448, 614, 813

Epimenides 904

Episches Zeitalter 513 (s.a. Mythos)

Epoche (Gegs. Episode) 4, 35, 147 f., 189 f., 193 f., 286, 409, 436, 592 f., 615, 670, 1101

[1207] equites (Geldadel) 1001, 1073, 1137, 11421

Eratosthenes 94, 549

Erfahrung 505 f., 887

Erfinder 11591 (s.a. Entdecker)

Erfindungen 1176, 1186 f.

Erkennen 160, 510, 571 f., 730 (s.a. Erleben und Erkennen, Stil des Erkennens)

Erkenntnis (a priori) 80

Erkenntnisproblem 386 f., 468 f., 485 f., 568 f.

Erleben und Erkennen 75, 108, 127, 180 f., 210 f.

Erlösungsreligion 465, 575, 827, 836, 863, 881

Ermanarich 788

Eroica 257

Eschatologie 758, 844 f.

Esoterik und Popularität 116 f., 313, 419 ff.

Esra 790, 810, 861

IV. Esra 790, 8142, 8422, 8582

Essäer 803, 813 f., 871

Eton 1078

Etrusker 237, 2732, 285, 3171, 344, 429, 6301, 697, 700, 736 f., 746, 749, 753, 765, 906, 994, 999, 1002, 1031 f., 1035, 1088

Eubulos 1020, 1181

Eucharistie 319

Eudoxos 90, 93 f., 941, 106, 124

Eugen IV., Papst 10322

Euhemerismus und Mythos 936

Euklid 58, 87 f., 90, 92, 97, 99, 101, 110, 113, 115, 117 f., 120, 124, 2281, 407, 420, 650

»euklidisch« 89, 168, 172, 1833, 190, 241, 330 ff., 1037, 1170

Euler 105, 117, 124, 164, 221, 298

Euripides 49, 149, 287, 409

Evangelien 504, 516, 8092, 815, 8221, 830, 834, 836, 857 f., 861

Exekias 718

Exhaustionsmethode 93

Exil, der Juden 767, 804 f., 808 ff.

Expansion 51 f., 195, 432 f.

Experiment, naturwiss. 138, 490, 503 ff.

Expositio und Lombarda 646


Fabier 762, 908, 974

Faktion (Gegs. Stand, Partei) 10322, 1039, 1120 ff.

Falascha 768, 990, 1159

Familie 964 f., 1006, 1149

Familienbildnisse 341

Familienkulte 908

Fan-sui 1084

Faraday 134, 484, 536 f.

Farbensymbolik 317 ff., 914

Farmer 11224, 11673

Fassade 214, 289 f., 666

Fatum 169, 187, 190

Faust 181, 38, 136, 149, 239, 241, 3541, 413, 452, 465, 1192

Fehrbellin 777

Fellachenreligion 947 ff.

Fellachentum 681, 760, 762, 772, 781, 969, 1005 f.

Ferdinand von Aragonien 1032

Fermat 93, 100 f., 103 f., 124, 297

Ferne, zeitliche und räumliche 134 f., 311 f., 368, 394

Fernfarben 317

Fernkräfte 535 f.

Fernrohr 425, 586, 11862, 1188

Fernverkehr 428 f.

Fernwaffen 357, 428, 1085 ff., 1188

fetwa 639

Feudalzeit 991 ff., 1018 ff.

Feuerbach (Maler) 3472

Feuerbach (Philosoph) 33, 479[1208]

Fichte 404, 465, 469, 474, 481

Filippino Lippi 305

Finanzwirtschaft 1153 ff.; antike 1019 f., 1179 ff.; normannische 1020

Firma (abendl. Begriff) 1174 f., 1180

Fischer von Erlach 366

Flachrelief 260

flach und tief 129

Flamines 10345 (s.a. Pontifex, rex sacrorum)

Flaminius, C. 50, 52, 632, 1069, 1073, 1084, 1089, 1124

Flaminius, Qu. 1126

Fleury, Kardinal 5, 446

Florenz 23, 46, 249, 292, 296, 3002, 605, 665, 924, 10322

Flugversuche 357

Fontainebleau (Park) 311

»Forderung des Tages« 4041

Form, organische, innere 29, 44 f., 80, 128, 131

Formensprache 17, 36, 39, 43, 51, 70, 79, 82, 107, 133 f., 248 f., 458 f.

Formgebung 109, 375

formlos und förmlich (Gegs. Form) 969

Fortschritt 437, 450, 463, 475

Forum 667, 1072, 1122, 1134, 1137

Fouquet 311

Fourier 1146

Fox 1074

Fra Angelico 285, 296, 352, 914

Fra Bartolommeo 359

Fragonard 299

Fra Luca Pacioli 1174

France, A. 630

Francesco della Mirandola 916

Francke, A.H. 938

Frangipani 998

Franken 748, 760, 768, 772, 776, 879, 9201, 9721, 979, 1006, 1029

Frankistan 606, 657, 788

Franz I. 193, 311

Franziskaner 26, 322, 4102, 437, 663, 912, 915, 922, 999

Franz von Assisi 442, 444, 507, 514, 892, 904, 908, 915, 925, 931

Freiburg, Münster 277

Freidank 970, 991

Freiheitskriege 578, 953

Freiheit und Notwendigkeit 55, 375; und Verbundenheit 557 f., 998 f., 1000 ff.; polit. Begriff. 1050 f., 1057 f. 1063 f., 1092 f., 1105, 1122, 1132 f., 1140 f., 11663 (s.a. Willensfreiheit)

Freilichtmalerei 325 f., 370 ff.

Fremdes s. Eignes

Frescobaldi 297

Freskomalerei 257, 290, 306, 317, 341, 353, 357, 361 ff. (s.a. Malerei, Ölmalerei)

Fresnel 540

Friedensverträge 1010, 1088, 1099 f.

Friedrich der Gr. 5, 23, 1482, 1861, 1961, 454, 609, 685, 777, 1046, 1048, 1086 f., 1114, 1143

Friedrich II. von Hohenstaufen 255, 446, 779, 1020, 1043, 1154, 1173

Friedrich, K.D. 372

Friedrich Wilhelm I. 180, 443, 1079, 1114, 1174

Fronde 151, 1039 ff., 1042 f., 1056; 1064 f., 1083, 1090 f., 1121; ägypt. 1041; deutsche 1042, 1043 f.; franz. 1042; engl. 1042 f., 1048 f.

Fronleichnam 918

Frühkunst der Kulturen 236 f.[1209]

Frundsberg 798

Fühlen, Gefühl 71 f., 224, 560

Fürchten und Lieben 249, 880, 884

Führerarbeit und ausführende Arbeit 1159 f., 1177 f.

Fuge 297 f., 363

Fugger 1001, 1153, 11621

Funktion (Gegs. Größe) 20, 101 ff., 115, 1181, 363, 388 f., 504, 535

Funktionentheorie 105


Gabrieli 292, 326

Gaia 113, 905

Gajus 634

Galba 616

Galiläa 810, 827

Galilei 10, 21, 77, 111, 134, 150, 235, 305, 390, 392, 398, 454, 492, 494, 500, 531, 534 f., 538, 544, 928 f., 937, 1174

Gallien 682, 787, 876

Gallienus 273, 797, 1102

Gamaliel 810

Gandarakunst 610

Gao-dsung 878

Gaon 854

Gartenkunst 310 ff.; chines. 245

Gaston von Orléans 1044

Gathas 838, 844, 858

Gaugamela 197

Gauß 79, 83, 99, 105, 116, 120, 124, 151, 221 f., 2281, 421, 469, 539, 548

Gaza 273, 11861

Gebet und Opfer 825, 889

»Gebildete« (Religion) 460, 526, 935 f., 1059 f., 1128

Geburtenbeschränkung 680

Gedächtnis, historisches 11, 138 f., 173, 579 ff., 725

»Gegenreformation« (mag. Kultur) 9231

Gegenstand und Kausalität 157 f.

Gegenwart und Werden 73

Geheimlehren (mag. Kultur) 859

Geige 298, 3261

»Geistesadel« 1001 f. (s.a. Geldadel)

Geist, städtischer 663 f., 669 ff.

Geist und Ausdehnung s.d.

Geist und Seele (mag. Kultur) 387, 390, 841 f.

Gelb 317 f., 325

Geld 46, 48, 670 ff., 989, 1001 ff., 1060 f., 1072 f., 1078, 1102, 1134, 1139, 1142 f., 1156, 1162 ff., 1167, 1181, 1192 f.; abendl. 1173 ff.; antikes 1168 ff.

»Geldadel« s. Geistesadel

Geld und Geist 989, 1012, 1038, 1042, 1060 f., 1102, 1121, 1127, 1155

Geld und Güter 1162 f.

Gelehrsamkeit und Priestertum 986

Gelnhausen 701

Gelon 10331

Gemara 639, 860

Gemeinde, relig. 271, 799

Genealogie 176, 774, 779, 973 f., 992 f., 1028 f.

generalis invocatio 520

Generalstände 1010, 1021, 1032, 1042

Generation 147 f. (s.a. Lebensdauer)

genius 178, 1149

Gentry 1017, 1021, 1045, 1048

Geometrie 71, 20, 82, 91, 100 f., 111, 118, 162 ff., 2201; nichteuklidische 114, 120 f., 221, 2281

geometrischer Stil der Frühzeiten 77 f., 237, 658

Georg I. 1049

Georg II. 1049[1210]

Georg III. 10741

George, Stefan 312

Gerbert, Abt 192

Germanen 581, 616, 623, 636, 644, 687, 735, 760, 797, 833

Germigny des Près, Kirche 259

Gernrode 253

Geschichte (Gegs. Geschichtslosigkeit) 610 ff., 977 f., 1107, 1108 (s.a. Anekdote)

Geschichte als Bild der Vergangenheit 127 ff., 138 f., 199; als gegenw. Geschehen 127 ff., 1004 ff.; und Mythos 14, 19

Geschichte der Landschaft 6001; der Philosophie 64, 467 ff., 472 f., 479 ff.

Geschichte haben, sein, machen 686 f., 961 ff., 973 f., 976 f., 994, 1147

geschichtslos 613 f., 780 ff., 967, 977, 1102, 1152 f.

Geschichtswissenschaft und -betrachtung 12 ff., 33 f., 39, 128 f., 132, 136 f., 151 f., 197 ff. 610 ff., 919; antike 12 ff., 173; kopernikan. Betrachtung (Gegs. ptolemäische) 24, 126

Gesellschaft 966 f., 983, 1012, 1155

Gesetz (Naturgesetz) 7, 109, 127, 130 f., 484 f., 502 f., 539, 885 f. (s.a. Notwendigkeit)

Gesetz und Gestalt 130 ff. (s.a. Naturgesetz)

Geste und Haltung 263, 405 f.

Gestirngötter, chald.-syrisch 517 f.; unantik 191 f., 800

Gethsemane 517, 814, 819, 828, 847

Gewissensfreiheit 528 (s.a. Toleranz)

Gewordenes (Gegs. Werden) 68, 71 ff., 106, 108, 127 ff., 131, 155 f., 223, 544, 573

Ghassaniden 279, 796, 932

Ghetto 707, 768, 805, 868, 949 ff.

Ghibellinen 776, 1020, 10322

Ghiberti 2901, 304, 308

Ghirlandajo 305

Giaur 967

Gilbert 928

Giordano Bruno 75, 92, 128, 177, 421, 426, 537, 583, 900, 1187

Giorgione 308 f., 325 f., 347, 371

Giotto 247, 275, 285, 303, 306, 352, 507, 916, 935

Girowesen, ägypt. 1166

Gladstone 11311

Glasmalerei (Gegs. Freskomalerei), abendl. 257, 278, 306 (s.a. Freskomalerei, Malerei)

Glauben und Wissen 882 ff., 886 ff., 925

Gleichheit 1121 f. (s.a. Freiheit)

»Gleichzeitigkeit« 151 f., 457

Gluck 106, 124, 230, 2821, 331, 365, 415

Gnade 183, 623, 851 f.

Gnosis 391, 641, 769, 8171, 837 f., 865 f., 872, 876

Gnostiker 278, 321, 390, 859 f.

Godwin 10631

Goethe 11, 15, 18, 27, 281, 29, 35, 381, 41, 511 2, 59 f., 681, 71, 75, 83, 95, 106, 1181, 127–33, 136, 139 ff., 143, 148 f., 152, 160 f., 163, 170, 181 f., 185, 189 f., 191, 195, 201, 203 ff., 207, 240, 265, 288, 305, 318 f., 324, 331, 349, 353, 360 f., 368, 382, 404, 409, 412, 416, 450, 452 f., 454, 456, 4684, 475 f., 498, 507, 532, 537, 545, 561, 588, 590, 5911, 622, 681, 684, 7201, 777, 8521, 920 f., 1189. Zitate: 27, 281, 35, 681, 83, 95, 1181, 127, 131, 1311, 139,[1211] 141, 144, 160, 182, 204, 206, 239, 498, 530, 7201, 883 f., 920, 1112, 1174

Görres 392

Götterdämmerung 547

Gold, Währung 11761, 1179

Goldgrund 258, 306, 309, 320 ff.

Golgatha 517

Golo 413

Gomdan, Burg 795

Gorgias 267

Gorki 11814

Gortyn 629, 10511

Goslar 701

Goten 578, 643, 659, 697, 749, 754

Gottesbegriff 76, 108 f.; antik., mag., abendl. 240; abendl. 501, 507 f., 912 (s.a. Atheismus, Henotheismus, Monotheismus, Deismus)

Gottesgebärerin 831, 874

Gottfried von Bouillon 659

Gottfried von Straßburg 903

Goujon 316

Goya 337, 3472, 372, 376

Grab, Grabtempel 175, 214 f.

Gracchus, C. und Ti. 38, 180, 603, 612, 616, 10362, 1053, 1061, 1073, 1084, 1089, 1104, 1124, 1179

Gral 239, 277, 514, 907

Grammatik 725 ff., 731 f.

Granada 147, 280, 672, 788, 949

Granit als künstler. Material 16

Graphologie 739

Graßmann 95

Gratian 647

Greco 310

Gregor I. 8512

Gregor VII. 256, 432, 445, 585, 1022

Gregor von Nazianz 874, 931

Gregor von Tours 789, 897

Grenzwert 117 f.

Gretchen 178

Griechenkirche 874, 876, 879, 950

Große Kurfürst, d. 1043, 1048

Grosseteste 928

Großstadt 526, 670, 1056 (s.a. Weltstadt)

Grote 40

Grotius 650

Grün (Fernfarbe) 317 ff., 347, 371

Grünewald 310, 319, 324, 351, 371, 913

Gruppentheorie 122, 2201

Guardi 268, 284

Guelfen 445, 776 f., 1020, 10322, 1121

Guercino 318, 323

Guéricault 374

Güterumlauf 11602, 1161, 1181 (s.a. Tausch)

Guido von Arezzo 294

Gurnia 657, 663

Gustav Adolf 188

gut und böse, gut und schlecht 981, 1008 f., 1150


Habitus 146 f. (s.a. Dauer, Tempo)

Habsburg 5, 432, 606, 775, 777, 974, 1028, 1042, 1046 f.

Hadith 639, 860, 932

Hadrian 5, 1442, 2732, 293, 632, 800, 949, 11602, 1182

Haeckel 325, 5111

Händel 298, 3261, 3432, 363 ff., 415

Haggada 864

Hagia Triada 658

Halacha 639, 825, 827, 860 f.

Hallenhof., arab. 303

Hallgerd (Njalssaga) 963

Hals, Frans 323, 363, 372[1212]

»Haltung«, antik, statisch 405 ff., 442 f. (s.a. Geste)

Hamdaniden 795

Hamilkar 1069

Hamlet 18, 149, 186, 239, 409, 416

Hammurabi 107, 6452, 806

Hampdon 934

Handel 1153, 1158 f., 1161 f., 1185

Han-Dynastie 126, 1442, 604, 615, 675, 685, 909, 944, 947, 969

Hanifen 934

Hannibal 14, 47, 50, 151, 188, 255, 445, 6001, 788, 9591, 1069, 1073, 1084, 1089, 1099

Hanse 428, 684, 989, 1153

Haoma 803, 808

Hardenberg 1961

Harun al Raschid 53, 1157, 1169

Hassen und Lieben 249, 880

Hatschepsut 1105

Hauptstadt 667 f., 1000 f., 1058 f.

Hauran 272, 2731, 795

Haus (als Rasseausdruck) 698 f.

Hausierer 1162

Haydn 105, 124, 268, 298, 3261, 337, 364 f., 375 f., 458, 526

Hebbel 33, 63, 137, 168, 187, 203 f., 373, 449, 466, 471, 475, 478 ff., 481, 5261, 777

Hebräerevangelium 830

Hedschra 848

Hegel 26, 30, 456, 4684, 469, 471, 480, 611, 649, 987, 8852

Heidenkirche 803 f., 832, 837, 868, 871, 876, 879

Heidentum 461, 637, 802, 829, 838, 877, 933

Heiland 816, 8242, 831, 842, 863, 898

Heiligenkult 803, 832, 839, 926

Heiligenlegende 514

Heilsarmee 444

Heimarmene 190, 410, 883

Heimat 46, 113, 430 f.

Heinrich der Löwe 445, 774, 1018

Heinrich IV. 446, 601

Heinrich VI. 255, 1022

Heinrich VII., Tudor 1032

Heinrich von Burgund 775

Heldensage 514 f. (s.a. Volkssage)

Helden und Heilige 978

Heliand 515, 8523, 909

Helios 518, 769, 867

Hellenismus 46, 592, 608, 626, 633, 681, 700, 769, 781, 813, 843, 935, 938, 941, 959, 1051, 1082

Helmholtz 87, 482, 4931, 494, 548

Heloten 968, 991, 1002, 10242, 1037, 1053

Helvidius Priscus 1105

Henoch 790, 846, 861

Henosis 900

Henotheismus 8001, 802, 807, 867

Heraklit 221, 146, 3432, 403, 421, 437, 455, 4682, 527, 621, 839, 906, 937

Herbart 471

Herder 26

Herkules 797

Hermas 857

Hermes Trismegistos 491

Hermetiker 857, 865

Herodes 47, 813

Herodot 11, 131, 190, 615, 674, 757, 942, 948, 969

Heron 42, 429, 1186

Heros 625, 765

Herren- und Sklavenmoral 446 f., 477 f.

Herrnhuter 444, 938[1213]

Herrscher der Mitte (China) 10212, 1042

Hertz 484, 501, 533, 536, 540

Hesekiel 808, 857, 859

Hesiod 442, 904, 1053

Hexen 913 ff., 926, 931

Hexenhammer 917, 931

Hia-Dynastie 6011, 602, 909, 10302

Hiang-sui 1099

hiao 910, 995

Hieroglyphen 622, 685

Hierokles 867

Hieron 146

Hieronymus 861

Hildebrandslied 788

Hildesheim 144, 253

Himjariten 605, 795, 869

Hinayana 943

Hiob 809, 852

Hipparch 12, 425

Hippodamos 674

Hoangho 2443, 262, 602 f., 7721, 902

Hoang-ti, Schi 151, 592, 600, 603, 762, 942, 946, 1101, 1105, 1154

Hoang von Tsi 1042

Hobbema 318, 372

Hobbes 58 f.

Hochschulen, magische: Ktesiphon, Resain, Dschondisabur, Sura, Nehardea, Pumbadita, Edessa, Nisibis, Kinnesrin 798

Höhlengefühl 2361, 840, 847, 862 f. (s.a. Welthöhle)

Hölderlin 381, 312, 337, 360, 432, 695

Hörigkeit 991, 1002

Hoffmann, E.T.A. 3541, 365, 408

Hogarth 1952, 363, 692

Hohenstaufen 182, 276, 396, 776

Hohenzollern 777

hohtsung 52, 600, 1082, 1099

Holbein 324, 337

Holzbau (als Symbol) 161

Home 3291

Homer 181, 221, 239, 293, 302, 3432, 389, 400, 421, 445, 744, 753, 903 ff., 1023, 1032, 1040

Homologie 149, 151 (s.a. Analogie)

Horaz 146, 518

Horizont 222, 308 f., 311 f., 336, 394; biolog. 588; geograph. 429

Horn, Prof. 30

Horoskop (Gegs. Orakel) 191

Horusfalke 3961, 900, 1021

Hosea 808

Houdon 316

Hsiuen-tsiang 683

Hucbald 294

Hugenotten 445, 1121

Hugo von Cluny 956

Hugo von St. Victor 865

Huguccio 6472

Humboldt, A.v. 548

Humboldt, W.v. 481, 6941, 10121, 11081

Hume 468, 934, 1063, 1145

Hunac Ceel 609

Hundertkapitelsynode 898

Hunger und Liebe 202 f.; und Krieg 751, 1148

Hunnen 604, 687, 711

Hus, Joh. 583, 923

Huxley, J.S. 705 f.

hvareno 1029

Hybrias 1035

Hygiene 462

Hyksos 150, 194, 255, 600, 603, 616, 6341, 658, 747, 1041, 1095 f., 1127[1214]

Hypothese 131, 7301 (s.a. Theorie)

Hypsikles 85

Hyrkan 811, 813


Ibas 873

Ibn al Haitam 486

Ibn Sina 986

Ibsen 27, 33 f., 451, 48 f., 63, 203 f., 441 f., 450, 456, 461, 466, 478 ff., 680, 793, 1168

»Ich«, Geburt des 80, 106 f., 567, 815; und »Du« 691; abendl. und mag. 843, 850, 852; in abendl. Sprachen 335, 385

Idee eines Daseins 153

idjma s. consensus

ikonische Bildnisse 339, 344

Ilja von Murom 2593, 788

Imame 957

Imitation s. Ornament

Imperativ, moral. 403 f., 436

Imperialismus 44, 51 ff., 432 ff., 1089, 1099

Impressionismus 236, 356, 366 ff., 370 ff.

Improvisation, musikal. 251, 296

Independenten 930, 934

Indianer 696; Sprache 7241, 734

»Indogermanen« 746, 754

Indra-Nasatya 758

Infinitesimalrechnung 80, 88, 95, 114, 298, 305, 309, 361, 531, 541

»In Form sein« 965 ff., 976, 1004 ff., 1015, 1026, 1056, 1059, 1064, 1077, 1106, 1118, 1132

Ingenieur 1190 f.

Inka 686, 911

Innenraum, arch. 230, 289

Innocenz III. 184, 256, 432, 444, 1022, 1113

Inquisition 915

Inspiration 72

Instrumentalmusik 8, 84, 150, 230, 292 f., 315, 362, 516

Integralrechnung 93 f., 102, 114, 116

Intelligenz 527, 677 f.

»Interregnum«, morpholog. 1024 f.

Interrex 1024

Intuition 681, 75

Ipsus 50, 1088

Irak 1090, 1093

Irenäus 813, 838, 861, 865, 8661

Irnerius 646 f., 651

Irreligion 46, 62, 371, 458 f., 527, 901

Isaak ben Said Hassan 949

Ischtar 7681, 806

Isidoros 868

Isis 145, 178, 275, 516, 522 f., 529, 672, 800 ff., 831, 941

Isiskult (in Rom) 145, 275, 516, 522, 529, 678, 941

Isländ. Sagas 973 f., 985, 1153

Islam 151, 271, 276, 592, 605, 612, 623, 6353, 641 ff., 649, 668, 738, 761, 771, 798, 812, 841, 845, 850, 8521, 853 f., 865, 871 f., 876, 878 f., 931 ff., 938, 1091, 1098, 1127

Isokrates 747, 1064

Israeliten 650, 7162, 767, 804, 859, 877, 934

Italiker 10321, 10362, 11031

Ithaka 1024, 1121

Iwan III., der Schreckliche 788 f.

I-wang 601, 991, 1025


Jabna, Konzil 834, 857

Jackson (Präsident) 1125

Jacopone da Todi 922

Jahn (Turnvater) 491

Jahwe 399, 517, 758, 769, 785, 8001, 833[1215]

Jainismus 937

Jakob I. 1043

Jakobiner 4, 194, 578, 747, 764, 1061, 1067, 1092, 1097, 1129, 1155

Jamblich 281, 803, 827, 867, 872 f., 8852

Jansen 184, 455, 931

Jansenisten 89, 4011, 455, 931

Janus 660, 673, 1028, 1149

Jason von Pherä 1069

Java 685, 745, 879, 952

Jazata 849

Jeha 7952

Jehuda 864 f., 948

jen 910

Jena, Schlacht 195

Jeremia 805, 807 f.

Jerusalem 258, 606, 635, 789 f., 804, 810, 813, 823 ff., 861, 871, 904, 972, 11814

Jesaja 805 ff., 808 f., 8262, 842 f.

Jesubocht 644

Jesuiten 4011, 435, 663

»Jesuitenstil« (Architektur) 401, 531

Jesujabh III. 879

Jesus 183, 215, 438, 442, 461, 7162, 790, 799, 814 ff., 864, 898, 954, 997

Jesusreligion 802, 826 f., 831 f., 843, 857 f.

Jesusromane 8302

Jezdegerd 848

Jezidi 845

Jezirah 845, 950

Joachim von Floris 26 f., 295, 333, 403, 4102, 465, 585, 865, 904, 922

Johannes, Apostel 790, 813, 834 ff., 841, 844, 858 f., 875

Johannesbuch der Mandäer 817

Joh. Chrysostomus 9961

Joh. Damascenus 879

Johannes der Täufer 818, 871

Johannesevangelium 390, 8302, 834 ff., 839, 841 f., 855, 857, 865, 8661, 872, 11814

Joh. Scotus 8523

Johann Tzimiskes 1094, 1097

Journalismus 48, 461 (s.a. Diatribe)

Judaismus 8092, 813, 825, 827, 837

Judas 846

Juden, Judentum 176, 271, 585, 605, 636 ff., 696, 704, 738, 743, 746 ff., 758 f., 762, 767 f., 770, 787, 796, 804–14, 837, 840, 863, 865 f., 875, 877, 933, 948 ff., 958, 9901, 11613, 1169, 11814

Juden im Abendland 707, 767, 772, 929, 948 f., 950 ff.

Jüngstes Gericht 585, 809, 816 f.

Jugurtha 1097

Julian Apostata 6762, 769, 803 f., 869, 871

Julien Sorel 136, 409

Julius II., Papst 348

Juristen, »klassische« 634, 638 f.

Justinian 110, 145, 216, 262, 267 f., 273, 601, 630, 6381, 640 ff., 652, 798, 859, 875, 879, 902, 965, 10322, 1090, 1121


Ka 16, 344, 387, 8961, 900, 9101

Kabbala 391, 642, 841, 859, 950

Kabinettspolitik 192 f., 235, 420, 494, 1046, 1062

kabir 795

Kadi, Praetor 641

»Kämpfende Staaten« s. Zeit der kail 795

Kairuan 788

Kaiserforen 61, 275, 279

Kaiserkult, röm., chines. 521, 524,[1216] 529, 636, 802, 877, 909, 946 ff., 1104 f.

Kaisertum 603, 775 f., 1021, 10302

Kalaam 392, 853

Kalchas 237, 903, 992

Kalender 12 ff., 15, 173 f., 6011, 608, 8481 (s.a. Zeitrechnung)

Kalidasa 380

Kalifat 97, 235, 522, 770 f., 854, 868, 901, 930, 954, 1029, 1090, 1092, 1094

»Kalifat« (Pseudomorphose) 97, 275, 522, 636, 770 f., 794, 873

kalimah 845

Kallimachos 941

Kalokagathie 445, 448

Kamasutram 678

Kanada 610, 645, 927, 10741

Kanaudj 672

Kanon (jur.) 647

Kanon, kanonische Bücher (relig.) 642, 692, 8551, 857, 986

Kanon des Polyklet 230

Kant 71, 9, 26, 31 f., 37, 59, 63, 681, 69, 75, 77, 80, 86 f., 91, 97 f., 106, 120, 127, 1301, 132 f., 153 ff., 156 f., 158, 161–64, 185 f., 197, 207, 219–21, 224, 226, 228, 232, 244, 314, 367, 381, 393 f., 397 f., 404, 432, 439 f., 446, 453 f., 463, 468–76, 481, 485, 497, 505, 530, 532, 550, 589, 720, 8852, 920, 930, 932, 975, 987 f., 1151

Kantate 297, 363

Kapazität und Intensität 230, 398, 401, 546

Kapitäl, ion., korinth. 254, 264

Kapital 192, 1154 f., 1179 ff.

Kapitalismus 614, 650, 955, 986, 1129, 1143, 1145 ff., 1169, 1179, 1193

Kara Balgassum, Inschrift 878

Karäer 871, 950

Karamsin 789

Karl d. Große 4, 53, 98, 5861, 657, 749, 789, 903, 915, 972, 1000, 1029

Karl I. von England 924, 1042, 1045

Karl IV. 1026

Karl V. 193, 196, 268, 276, 601, 643, 798, 879, 902, 922, 9922, 1097

Karl XII. von Schweden 5

Karl Martell 788 f.

Karlstadt 923

Karmaten 1093

Karna 812

Karneades 504

Karo, Josef 956

Karolinger, Karolingerzeit 252, 259, 280, 342, 602, 663, 772, 774, 789, 8523, 970, 990

Karthago 50, 276, 685, 745, 761, 765, 959, 1014, 1069, 1086, 1088, 1154

Kaste (Gegs. Stand) 968 ff.

Katakomben, frühchristl.-mag. 145, 175, 2741, 289

Kategorien d. Denkens 31 f., 163, 884

kategorischer Imperativ (Kant) 453, 458, 463 f.

Katharina II. von Rußland 761, 963

Katharina Sforza 963

Katharina von Siena 303

Katharsis 263, 413, 443

Kathederphilosophie 58 f., 4684, 472, 479

Kaufmannsadel 989

Kausalität (Gegs. Schicksal) 9 f., 35, 39, 69, 76, 80, 127 ff., 135,[1217] 142, 1501, 152 ff., 184 f., 197, 202, 216, 224, 249, 286, 386, 485, 500 ff., 544, 572, 582, 617, 684, 693, 882, 961, 989, 1148

Kegelschnitte 20

Kelvin, Lord 540

Kenner 49, 314, 419 (s.a. Esoterik)

Kepler 95, 191, 425, 454, 535

Kierkegaard 720

Kiew, Sagenkreis 788

Kimbern 760, 1096

Kinderbildnisse 341

Kindheitsgeschichte Jesu 831, 835, 846, 864, 907, 931

Kinnesrin, Hochschule 798

Kirche (mag. Begriff) 767, 799 ff., 870 (s.a. Heidenkirche, Kultkirche, synkretist. Kirche)

Kirchensprache 379, 743, 832, 875

Kirchenväter 390, 4571, 639, 827, 845, 857 f., 860 f., 867

Kirchhoff 497

Kishi, Kirche 2601

Kismet 169, 392, 806, 842, 847

Klassizismus und Romantik 254, 1056

Kleanthes 943

Kleidung als Ausdrucksmittel 716 f.

Klein, Felix 123.

Kleist 373, 408

Kleisthenes 45, 1040

Kleomenes, König v. Sparta 632, 1053

Kleomenes III., König v. Sparta 632, 11293

Kleomenes, Finanzverw. v. Alexander d. Gr. 1166

Kleon 38, 180, 11201, 11341

Klientel 991, 10242, 1036, 1052 f.

Kloster, mag. 869 f.; abendl. 4041

Klytämnestra 181, 343, 963

Knossos 2891, 328, 377, 656 ff., 663

Kobad I., König v. Persien 880

Kognatenfamilie 965

Kohle und Industrie 1188, 1191 f.

Koine, κοινή 685, 739, 744 f.

Kokoschnik 259

Koloß v. Rhodos 375

Kolumbus 192, 196, 356 f., 368, 396, 430, 439, 486, 1174, 1188

Kommentare z. religiös. Büchern (mag.) 259 f.

Kommunismus 793, 984, 11921

Kompaß 428, 586, 11862

Königtum, antikes 1024, 1030 ff.

Konfuzianismus 878, 909 ff., 936, 948, 1002, 10302, 1104, 1127

Konfuzius 33, 58 ff., 457, 908 f., 935–40, 946, 994, 1042

Konrad II., dtsch. Kaiser 255, 972, 1019

Konrad III., König 1019

Konservative (als Partei) 1123, 1125

Konstantin d. Gr. 273, 379, 516, 522, 524, 635 f., 6382, 659, 771, 804, 840, 855, 869, 873, 875, 877, 979, 1029

Konstantin VII., Kaiser 1094

Konstanz, Konzil 623, 1023

Konstitutionelle Monarchie 1076 f.

Konstruktion, math. 115 f.

Konsul, röm. 10231, 1034, 1071, 1124

Konsulartribunen 10531, 10682, 11341

Kontrapunkt 257, 2831, 295, 300, 302, 304, 718, 966

Konzil (mag. und abendl. Begriff) 623, 1023

Koordinaten 85, 99 f., 118, 121, 295, 358, 488[1218]

kopernikanisches System der Geschichtsbetrachtung 24

Kopernikus 92, 181, 368, 396, 425 f., 433, 486, 1174, 1188; kopernikan. System 24, 92 f., 126, 181, 425 f., 840, 9211, 928

Koran 639, 740, 810, 834, 856, 860, 872, 930, 9361, 956

Kosmisches und Mikrokosmos 558 ff., 573, 580, 708, 972, 1147

Kosmopolitismus 46, 780 f., 972

Kosmos (Gegs. Chaos) 12, 86, 88, 101, 110, 229, 388, 400, 405, 426

Kossäer 602, 614

Kraftbegriff 388, 392, 400, 483, 500 f., 531 ff., 852

Kraft und Masse 168, 230, 355, 401, 511 f., 533 f. 841, 1178 f.

Kredit 8, 1170, 1173, 11761, 1178

Kreislauforgane (Gegs. Unterscheidungsorgane) 560 ff.

Kreisler (E.T.A. Hoffmann) 3541, 365

Kreiszahl 101

Kreml 791

Kreon 169

Kresilas 344

Kreta 162, 45, 255, 2891, 656 ff., 663, 672, 7001, 710, 762, 8961, 10511, 1097

Kreuzzüge, Kreuzfahrer 131, 191, 256, 4571, 586, 599, 665, 687, 744, 747, 751 f., 774, 904, 915, 953, 1060

Kreuzzugsstimmung, mag. 796; russ. 11814

Krieg 1006 f., 1097, 1109 f., 1153; Berufsheer 1067, 1097 f.; Privatkriege 1105 f.; Krieg und Hunger 1148

Kriegführung und -technik 523 f., 986, 1085 ff.

Krieg, heiliger, des Islam 868

Kriemhild 343, 963

Kroton 932

Ktesiphon 85, 97, 276, 605, 638, 640, 875, 798, 875, 1092

Kuanchua 739

Kuan-tse 58, 928

Künste, Auswahl 146, 286 f.; Einteilung (Kunstgattung) 284, 361 ff.

Künstler als geschichtl. Typ 265, 267, 990

Kufa 1091

Kulte, antike 89, 516, 799, 902 ff.; mag. 799 ff.

Kultkirche, mag. 635 f., 801 ff., 827, 831, 837, 867, 870, 877

Kultur (Hochkultur) 29, 74, 97, 135 f., 140 ff., 189 f., 208, 233, 578, 596–99, 718; primitive 593 ff.

Kulturen, abendl. 772 ff., 911 ff., 1018 ff., 1042 ff., 1062 ff., 1074 ff.; ägypt. 16 ff., 241 ff., 601 ff., 658, 900 ff., 1019, 1024 ff., 1030, 1041, 1095 ff. (s.a. Ägypten); antike 37 f. 87 f., 263 f., 602 f., 624 ff., 765 ff., 902 ff., 946, 1023 ff., 1029, 1031 ff., 1034 ff., 1039 ff., 1050 ff., 1065 ff., 1088 ff. 1102 ff., 1124, 1126 f., 1133 ff.; arab. s. mag.; babylon. 585 f., 595 f., 601 f., 605 f., 731, 806 f., 959, 11861; chines. 262, 599 f., 602 ff., 908 ff., 936 ff., 942, 944 ff., 1030, 1041 f., 1081 ff., 11862; indische 15, 174, 602, 944 f.; magische 97, 268 ff., 605 f., 634 ff., 766 f., 784 ff., 932 ff., 1028 ff., 1090 ff.; mexikanische 606 f.; s.a. die Tabelle I–III nach S. 70[1219]

Kultursprachen 74, 385, 685, 731 f., 741

Kulturvölker 759 ff. (s.a. Volk)

Kultus und Mythos 516 f. 884 f.

Kung-yang 10211

Kunstform und »Gehalt« 166 ff.

Kunstgeschichte 265 ff., 295, 698 f., 701

Kunstgewerbe 254 f., 377 f., 658 (s.a. Stil)

Kunst und Tageszeit 416 ff.

Kuppelbasilika 272, 516, 838

Kuppelbau 235 f., 258, 273 ff., 307, 838

ku-tsi 19

»Kuzari« 948 (s.a. Jehuda)

Kwei-ku-tse 10842

Kyaxares 5

Kybele 522, 803, 831, 870

Kyniker 435, 462, 859, 943

Kyrill, Patriarch 874

Kyros 24, 513, 585, 602, 752, 757, 767, 804, 808 f., 812, 856


Labna 608

Lachmiden 796, 932

Lactanz 9231

Lagrange 89, 105, 124, 162, 221, 533, 538

Lamarck 589

Lancaster 1025, 1121

Landflucht 67

Land- und Stadtwirtschaft 1156 f., 1162, 1166

Lanfranc 238

Langobarden 602, 646, 697, 757, 760, 772, 776

Laokoongruppe 169, 213, 353, 389

Laotse 52, 58, 681, 781, 908, 936 ff., 944, 994, 1059

Laplace 105, 124, 151, 533, 538, 589

Laren 660, 674

La Rochelle 1044

Lassalle 1064, 1146

Lateranisches Konzil 669, 918, 956

Lavoisier 492, 551

Lear (Shakespeare) 169 f., 186, 408, 412, 418, 973

Leben 55 f., 73, 152 ff., 581, 977, 1109, 1113, 1147, 1193 f.

Lebensabschnitt 147 f. (s.a. Epoche)

Lebensdauer und Habitus 69, 147 f.; der Elemente 5461, 551

Lebenserfahrung und Menschenkenntnis 134, 153, 208, 386

Lebenslauf der Kultur 3, 598

Leben und Denken 469, 566 ff., 573 f.

Lechfeld, Schlacht 877

Legenda aurea 514, 915

Lehnsstaat 991 ff., 1018–25, 1028, 1031, 1120, 1156; ägypt. 1024; antiker 1023 f.

Leibl 315, 325, 340, 345, 347, 372 ff.

Leibniz 58 f., 76, 89, 93, 95, 102, 105, 111, 114, 124, 142, 164, 298, 305, 325, 362, 367, 421, 4684, 469, 481, 493 f., 506, 533, 535, 537 f., 541, 550, 590, 763, 8521, 905

Leidener Papyrus (ägypt. Revolution) 1096

Leipzig, Schlacht 49, 189, 195

Lenbach 380

Lenin 10201

Lenôtre (Gartenkünstler) 311

Leo III., Kaiser 335, 644, 933, 1002

Leo V., Kaiser 1092

Leo X., Papst 305

Leochares 124

Leonardo Pisano 11733[1220]

Lessing, G. Ephr. 26, 168, 448, 530, 695, 777, 935

Lessing, K.F. (Maler) 325

Leukippos 105, 177, 493

Leviten 767

lex Aebutia 628

lex Canuleja 1054

lex data 632

lex Hortensia 1003, 1052

lex Julia 1037

lex Ogulnia 1070

lex rogata 631 f.

Liber abaci 11733

Liberalismus 1061 ff., 1122 f., 1125, 1129 f., 1141

Liber extra 648

Libyer 682, 750 f., 754

»Licht Mohammeds« 845, 957

Lichttheorie 488, 512, 540

Lichtwelt 222, 562 ff., 724 f., 880, 1184 (s.a. Auge)

licinisches Ackergesetz 14

Licinius 524

lienheng 52, 600, 1099

Liga (Dreißigj. Krieg) 1044

Liga von Mayapan 609

Ligne, Fürst v. 966

Li-ki 9442, 948

Limes 603 f.

Lincoln 11311

Lingam 178, 342

Ling-yän-si 332

Lionardo da Vinci 93, 168, 296, 305 ff., 308, 316, 318 f., 324, 346, 351, 355 ff., 358 ff., 371, 424, 4883, 534, 916

Li-si 741, 1084

List, Friedr. 986, 1146

Li-sze 604

Liszt, Franz 287, 3432

Livius 1036, 10682

Li-wang 600, 1025

Locke 195, 908, 938, 958

Logarithmus 102

Logik, organ. und anorgan. 153

Logik des Raumes und der Zeit 9

Logos 387, 456, 835, 838 f., 844 f., 855, 867, 872, 937, 944

Lokoyata 939

Lombarda 646 f.

Lorentz 541

Lorenzo de' Medici 296, 305, 585, 1153

Lorrain, Claude 236, 283, 318, 329, 363, 369, 371 ff.

Lothar II., fränk. König 775

Lothringen 749

Lotze 471

Loyola, Ignaz v. 184, 193, 401, 444, 506 f., 531, 890, 923, 927, 931

Lucca, Zusammenkunft 1090, 1117

Lucullus 50

Ludwig XI. 1032

Ludwig XIII. 1044

Ludwig XIV. 8, 59, 110, 191, 193, 1952, 332, 578, 1002, 1048 f.

Ludwig XVI. 1952, 1056, 1063

Lü-pu-wei 9442, 10831

Lü-shi Tschun-tsiu 9442

Lui-schi 604, 1038 f.

Lully 363

Luperci, Lupercalien 908, 1034

Luther 23, 33, 160, 181, 184, 194, 240, 4041, 410, 435, 444, 506, 623, 665, 685, 745, 762, 850, 922 ff., 938, 956

Luxor 61, 328, 6751

Lyell 589

Lykurg 14, 42, 631

Lyrik, abendl. und antik 368, 416

Lysander 522, 625, 1067, 1088

Lysias 345[1221]

Lysippos 124, 230, 291, 333, 338 f., 345, 365, 369, 375, 458, 549, 621

Lysistratos 345


Macbeth (Shakespeare) 963, 973

Macchiavelli 1121

Macchiavellismus Nietzsches 477 (s.a. »Herrenmoral«)

Machault 2951

Machtausübung (Gegs. Regierung) 1027

Macht und Beute 985, 1019, 1049, 1107, 1153

Macht und Recht 630, 1008

Macpherson 312

Maderna 316, 508

Madonna 178, 235, 342, 516, 831 f., 839, 874, 905, 9081, 909, 912 ff., 926 f., 931

Madrigal 296, 323

Maelius, Sp. 1054

Märtyrer 864, 11141

Märzrevolution 1057, 10581

Magdeburg, Dom 266, 277

Magier 767, 996

Magna Charta 778, 1010, 1021, 1023

Magna Mater 521, 524

Magnesia, Schlacht 1089

Mahavansa 15

Mahavira 937, 939

Mahayana 938, 944 f.

Mahdismus 597

Mahraspand 866

mahw 853

Maimonides, Moses 8521, 948, 956

Maiano, B. da 308, 348

Makart 380

Makedonien 7501, 1069

Makedonier 602, 785, 1035

Makkabäer 768, 857, 859, 863

Makkabäerbuch 813

Makrokosmos 212, 277, 331, 386 (s.a. Mikrokosmos)

Malatesta 350

Malerei, antike 290 f., 317; des Barock 292 f., 308 ff., 313 f.; der Renaissance 305 ff.; für Innenräume 319; Ende der 56, 362 f., 373 (s.a. Fresko-, Glas-, Ölmalerei)

Malthus 447, 474, 477, 480

Mamertiner 747, 752

Manchesterlehre 1063

Mandäer 97, 294, 637, 738, 741, 769, 803, 817 ff., 824, 841, 845 f., 866, 868, 871

Mandarinentum 143, 687, 947, 951, 969

Manet 49, 315, 347, 366, 371 ff., 458

Mani 4381, 442, 605, 769, 810, 835, 844, 8532, 866 ff.

Maniakes 10952

Manichäer 97, 235, 270, 273, 278, 294, 390, 432, 516 f., 637, 738, 769, 8001, 8163, 836, 842, 846, 854, 867 ff., 876, 878

Mantegna 285, 308, 312, 348, 534

Manu 967 f., 990

Marat 585

Marc Aurel 275, 449, 524, 681, 762, 812, 945, 1036, 1100, 1106

Marcion 442, 8001, 833–37, 844, 858, 865 f., 8661, 923

Marcioniten 833 ff., 848, 868, 870

Marco Polo 615

Marduk 807 f., 844

Marées 315, 325, 339, 345, 347 f., 372 ff., 376, 395

Marengo 188, 195

Marenzio, Luca 324

Maria s. Madonna, Mater dolorosa, Theotokos[1222]

Maria Theresia 777

Marib, Kongreß 795, 933

Marienkult 178, 516, 832, 839, 905, 9081, 913, 926

Marinos 868

Marius 38, 50, 787, 1073, 1084 f., 1089, 1096, 1104, 1124

Markianos 1030

Markomannen 760

Markt (Gegs. Stadt, Weltstadt) 661 f., 683 f., 1160 f.

Markus 8184, 8221, 8261, 830 ff., 858 f., 861

Marmor (abendl. und antik) 291, 353

Marokko 2741, 606, 949

Marozia 963

Mars 797, 897, 906

Mar-Schamun 770

Marsilius Ficinus 622, 916

Martini 303

Marwitz, v.d. 1961

Marx 63, 180, 184, 188, 204, 450, 456, 471 ff., 477, 480, 794, 984, 1027, 10622, 10961, 1123, 1128, 1143, 1146, 11512, 1158, 11641, 1177 f., 11901

Marxismus 1123, 1128; und Russentum 11814

Masaccio 306, 357, 368

Maschine 929 f., 1183 ff., 1191

Maschinenindustrie 450, 477, 1145, 11723, 1190 f.

masija 850

Maske, antik 407, 415

Maß und Messen 85 f., 88, 482

Massenseele 577 ff.

Masse und Kaste (Gegs. Volk, Stand) 46, 969 f., 1003 f., 1057 f., 1072 f., 1080, 1132

Mater dolorosa 342, 831

Materialismus 455 f., 473 f., 939 ff.; historischer 134, 158, 1991, 202, 10131

Mathematik 9 f., 20, 35, 75 f., 82, 84 f., 86 f., 90, 135, 469, 484, 551 f., 885; ägypt. 78; arab. 96 ff.; des Barock 105 f.; indische 1142

Mathematik und Philosophie 469 f.

Mauriner 987

Maurya-Dynastie 604, 675

Mavali 1091, 1122

Maximilian I., Kaiser 646, 1032 f., 1047

Maxwell 540

Maya 1442, 182, 253, 607 ff., 673, 683 f., 911, 948

Mayer, J.R. 484, 505, 531, 537

Mazarin 446, 10171, 1043, 1045

Mazdaische Kirche 866, 1090

Mazdaismus 273, 294, 605, 637, 759, 785, 796, 867, 869, 876, 878, 1091

Mazdak 880, 1092

Mechanik und Bewegung 162, 482, 487, 499 ff., 530

Mechanismus des Naturbildes (Gegs. Organismus) 75, 133 f., 197 f., 386 f.

Medea 343

Meder 602, 757, 767

Medici 302, 350, 924, 1001, 1153, 11621

Medressen 987

Meister Wilhelm 336

Mekka 932

Memling 304, 348, 350

Memphis 663

Menander 813

Menes 760, 1106

Mengenlehre 114, 1211, 551

Meng-tse 63, 940, 944, 946

Menschenkenntnis 34, 134, 197,[1223] 208, 386, 584, 611, 1014, 1112, 1147 (s.a. Physiognomik, Takt)

Menschheit 28, 31

Menzel 347, 368, 373 ff.

Merowinger 897

»Merowingerzeit« (Stadium der Hochkultur) 601, 785, 788, 897, 948

Messias 585, 605 f., 802, 809, 817, 824, 842, 863, 898, 956

Messina, Antonello da 305

Metaphysik, Ende der abendl. 470 f.

Methodisten 938

Michael Kohlhaas 1094

Michael III. 1094

Michelangelo 118, 167, 236 f., 267, 285, 287, 2901, 296, 301, 307, 312, 316, 336, 338, 348 ff., 355 ff., 362, 401, 421, 534, 917, 921, 924

Michelozzo 534

Michelson 541

Midrasche 860

Mikrokosmos (Gegs. Makrokosmos) 558, 560, 563, 574, 660, 714, 962, 972, 1152, 1190 (s.a. Kosmisches)

Mill, J. St. 471, 480, 537, 893, 958

Milton 930 f.

Minäer 738, 767

Minerva 906

Minderheit, regierende 764, 780, 1016 f., 1116

Minerva medica 273

Ming-dschu 603, 1041 f.

Ming-ti 604

Minkowski 1621, 541

minoische Kultur s. Kreta, Knossos

Mir 990

Mirabeau 195, 1011, 1048, 1063, 1077

Mirian von Georgien 869

Mirza Ali Mohammed 838

Mischna 605, 639 f., 744, 810, 860, 865, 949

Mischpacha 965

Mission, frühchristl. 4382, 461, 800 f., 811, 825 f., 877 ff., 952

Mithräen 270, 289

Mithras, Mithraskult 145, 275, 281, 294, 516, 522 f., 636, 769, 800 f., 803, 813, 8161, 834, 854, 867, 869 f., 871, 878, 947

Mithridates 788, 952, 9551, 11613

Mitleid 443, 446, 891

Mitra-Varuna 758

Mitteilungssprache 691 ff., 716

Mittelalter 30, 41 (s.a. Altertum)

Mittleres Reich, Ägypten 601, 663 f., 9001, 928, 969, 1041, 1122

Möbelformen (als Rasseausdruck) 699

Mögliches und Wirkliches 73, 95, 153

Mönchtum 4041, 437, 803, 840, 869 f., 892

Mörike 372

Mohammed 54, 182, 194, 4381, 578, 612, 771, 7953, 828, 845, 856, 860, 872, 931 f., 945

Moh-ti 63, 984, 10871, 1127

Moiren 961

Moissac, Dom 257

Moltke 966, 1116

Mommsen 15, 39, 600, 616, 650, 695, 797, 907, 1103, 1171

Monadentheorie 493, 533

Mondlichtzivilisation 685

Monet 372

Mongolen 747, 758, 782, 877[1224]

Monismus 205, 940, 943, 987

Monophysiten 491, 612, 637, 643, 770 f., 813, 873 f., 879, 923, 933, 10322

Monotheismus 399, 522 f., 8001, 876, 902

Montanisten 835, 868

Montanus 835, 8661

Montesquieu 7661, 1060, 1075, 1081

Monteverdi 292, 297, 323, 363

Montezuma 717

Moral 403 f., 434 f., 437 ff., 443 ff., 452 f., 890 ff.

Mormonen 747

Morphologie, Wesen und Methode 8 f., 35 ff., 57 ff., 63 f., 66 f., 70, 129, 135, 140 f., 205 f.

Morphologie der Erkenntnisformen 81; Kultursprachen 741 ff.; Kunstgeschichte 265 ff.; mathemat. Operationen 116; Philosophie 63 f., 467 ff.; Religionsgeschichte 894 ff.; der Völker 759 ff.; der Wirtschaftsgeschichte 1156 ff.; der exakten Wissenschaften 549 ff.; der Weltgeschichte 135

Morphologie der Geschichte 6, 57, 63 f., 135, 140 f.

Morpholog. Verwandtschaft 8, 66

Mosaik 97, 235, 258, 277 f., 320

Moschee 235, 270 ff., 334 f., 610, 657, 740, 788, 839

Moses 639, 645, 805, 856 ff., 860

Moses Maimonides s.d.

Moskau 583, 659, 665, 789 ff., 974

Motette 296

Mozart 62, 106, 124, 145, 217, 268, 314, 3261, 365, 375 f., 451, 966, 1046, 1119

M'schatta 280

Münze 151, 1156, 1161, 11632, 1164, 1168 ff., 1175 ff., 1181

Mütter (Faust II) 95

Mufti 639

Murillo 363

Murtada 398, 956

Museum 177

Musik 565; abendl. 292 ff.; antike 293; arab. 294; chines. 293; der Gotik 295 ff.; der Renaissance 305; des Barock 292, 296 ff.; Ende der 56, 287 f., 373; absolute 364 f.; und Malerei 283; als bildende Kunst 282 ff.

Musikinstrumente 84, 296 f., 364 f.

Musonius Rufus 1100

Muspilli 515, 547, 8523

Mutation (Gegs. Entwicklung) 5911

Muttertum 178, 341 ff., 680 f., 1006 (s.a. Isis, Demeter, Madonna, Marienkult, Gretchen)

Mykene 161, 19, 173, 176, 252, 656 ff., 700, 754, 762, 795, 1006

Myron 284, 291, 338, 363

Mystik 295, 468, 642, 794, 798, 813, 835, 837, 848, 901, 904, 914, 917, 9211, 925, 935, 950, 1191

Mythos 512, 518, 884; abendl. 513 ff., 913 ff.; antiker 18, 191, 513, 907; magisch-arab. 516, 863; physikal. 399, 507 (s.a. Euhemerismus, Kultus, Geschichte)


Naassenerbuch 8161, 8661

Naboned 808

Nabu 807, 844

Nach-denken 214

Nachfühlen 35

Nachrichtendienst 1137

Nagarjuna 945

Nahua 608 f.[1225]

Namen 76, 108 f., 1482, 161, 510 f., 723 ff., 885

Namenzauber 1091, 510

Napoleon 4, 23, 512, 52, 59 f., 65, 1482, 151, 182, 186 ff., 191, 194 ff., 199, 396, 432, 445, 450, 465, 576 f., 602, 606, 643, 646, 666, 695, 727, 762, 775, 777 ff., 963, 966, 974, 1027, 1058, 1064, 1086 ff., 1097 f., 1114 f., 1138, 1154

Napoleonismus 1065, 1081

Nardini 298

Narses 643, 798

Nasoräer, Nazaräer 8183

Nation (allg. Morphologie) 688, 761–80, 1006, 1020, 1027 f., 1038 f., 1048; antik 765, 769; magischen Stils 636, 766–70, 801, 825, 950 f., 955

Nationalbewußtsein 775 ff.

Nationalökonomie 180, 741, 1145 f., 1176 f.

Nationalversammlung 1131

»Natur« (Gegs. Welt als Geschichte) 9 f., 77, 131 f., 138, 156, 185, 219, 579 ff.; antik und mag. 489

Natur, lebendige (Goethe) 35, 681, 75, 128

Natur und Geschichte 68, 73, 77, 127, 138, 206

»Naturalismus« 46

Naturerkenntnis (Gegs. Menschenkenntnis) 134, 136 f., 502 f., 511, 545, 551 ff., 884 ff., 1183 f.

Naturgesetz 127, 134, 502 ff.

Naturwissenschaft 200 f., 487 f., 884, 928 ff.

Nazzâm 321

Nebukadnezar 807

Negerstaat (Sklavenaufstand) 1093 f., 10961

Nehardea 798, 809, 812

Nemesis 169

nephesch 388, 399, 841, 888

Nero 174, 616, 717, 945, 1103 ff.

Nerva 681 f.

Nervaforum 255, 279

Nestorianer 271, 273, 294, 432, 491, 637, 643, 759, 770, 813, 837 f., 8601, 867, 873 f., 8742, 876, 878 f., 923

Nestorius 874

Neubrahmanismus 947

Neues Testament 639, 642, 818, 827, 834

Neumann, B. 366

Neuplatonismus 97, 321, 390, 842, 857, 861, 865

Neupythagoräer 321, 504, 803, 814, 857, 859, 865, 871

Newton 201, 29, 75, 95, 102, 105, 109, 124, 127, 134, 155, 162 ff., 206, 298, 305, 362, 367, 398, 454, 469, 491 f., 500 f., 504, 530 ff., 533 ff., 536 ff., 594 f., 1174

New York 45, 673, 685, 11271, 1167

Ngi-li 909

Nibelungen 478 f., 514, 788, 904

Nichtstand (Gegs. Stand, Stände) 1053, 1061, 1064, 1070, 1122

Nichtumkehrbarkeit 107, 127, 155 f., 170, 223, 543 f., 676, 1147

Nicolaus Cusanus 93, 95, 305, 949

Nietzsche 15, 32 ff., 34, 38 f., 41 ff., 49, 62 f., 68, 120, 126, 150, 206, 234, 246, 312, 317, 326, 332, 374, 377, 393, 4011, 403, 422, 432, 435 f., 441 f., 443, 445 f., 448 ff., 456, 462, 465 f., 4684,[1226] 469 f., 472–81, 495, 527, 569, 695, 727, 930, 981, 987

Nihilismus 450, 456 f., 790, 898

Nikaaufstand 10322

Nikäa, Konzil 2821, 322, 804, 873, 875, 1060, 1092

Nikephoros 1094

Nikias 1038

Nikolaus I., Papst 1022

Nildelta (kulturell) 658

Nirwana 15, 454, 458, 463, 937, 945

Nisibis 271, 797 f.

Nobilität, römische 1001, 1016 f., 1071, 1118, 1124

nomos 630 f.

Nomos Georgikos 1002

Nora 33, 451, 480, 681

Normannen 253, 255, 645, 670, 697, 706, 735, 747, 776, 968, 979, 985, 1153, 1173

Nornen 961

Northcliffe 1138, 1142

Notitia dignitatum 9931

Notwendigkeit (organ. und kausal) 9, 36, 55 f., 63 f., 80 f., 127, 154, 502 ff. (s.a. Freiheit)

Nürnberg 46, 288, 665

Nützlichkeitskult 202 f.

Null als Zahl 89, 231

Numa 237

numen 211, 382, 510, 515, 518, 522 ff., 528, 723 f., 883 ff., 929

νοῦς 398 ff., 838, 842, 872, 888, 936


Oberhaus (engl. Parlament) 1021

Objekt politischen Geschehens 1015 f., 1111, 1132

Occam 852, 925, 928

Ockeghem 296, 314

Odoaker 682, 1102

Odyssee 1024, 1031

Odysseus 263, 445, 906

Ödipus 169 f., 187, 190 f., 235, 408, 410, 412

Öffentliche Meinung 1059, 1133

Ölmalerei 299, 304, 308, 315, 319, 322 ff., 341, 345 ff., 357, 362 f. (s.a. Malerei)

Österreich 777, 1077

Oetinger 938

Offenbarung s. Auslegung

Offenbarung Joh. 790, 8142

Oken 392

Okkultismus 941, 944

Oktavian 787, 1085 (s.a. Augustus)

Oktavius 10362

Oldach 3472

Oldenbarneveldt 1043

Oldendorp 649

Oligarchie 614, 631, 1010, 10231, 1032 ff., 1039 f., 1050, 1055, 11051, 1132

Olivarez 1043, 1045

Olymp 239, 515, 518, 907, 935

Olympiadenrechnung 131, 173

Omar 933

Ommaijaden 150, 268, 9361, 9652, 1091

Oñate 1043

Onias 810

Oper 297, 363

Operation (mathem.) 116

Opfer und Gebet 239, 891, 802 f., 885, 889, 891

Ophelia 342

Opposition (engl. Parlament) 1075

Optimaten 1089, 1126

Orakel 173, 191, 847 f.

Oratorium 297

Orchester 84, 297, 3261

Orchomenos 176, 7001[1227]

Orden (relig.) 437, 803, 869 ff., 987

Ordensritter 968

Oresme, Nicolas v. 90, 99 f., 295, 358, 488, 928

Organismus (organ. Einheit im geschichtl. Bild) 12, 28 f., 35 f., 43, 55, 64, 66 f., 75, 140

Orgel 84, 509

Orgiasmus, orgiast. Kulte 301, 905

Origenes 278, 391, 444, 770, 813, 838, 846, 865, 8711, 9231

Orlando di Lasso 296, 415

Ornament und Imitation 246 ff., 252 ff., 274, 294 f., 369

Orphiker 900, 905, 924

Orphische Religion 684, 891, 900, 904 f., 923, 944, 992, 995, 1029, 1039

orrusta und orlog (Ernst und Schicksal, germ.) 1109

Orsini 998

os intermaxillare (Goethe) 141, 205

Osmanen 747 f., 754

Osrhoëne 605, 770, 869, 898

Ossian 312

Ostgoten 5861, 643, 706, 752, 762, 785

Othello 190, 407 f., 963

Othman 1091

Otto I., d. Gr. 192, 41

Owen 149

Oxenstierna 1043

Oxford, College 645, 1078


Pachelbel 284

Pacher 324

Pachomius 871

Pästum 303, 406

Paetus Thrasea 1105

Paine 10631

Paionios 336, 365

palatini 798

Paläontologie 591

Palenque 608

Palermo 274, 280

Palestrina 130, 283, 296, 314, 315, 351, 355, 415, 507

Paley 10631

Palladio 41, 534

Palma Vecchio 326

Palmyra 2714, 605, 863

Panamakanal 59

Pandekten 644 f., 647, 649, 651

panem et circenses 46, 464, 781, 1150

Panku 944

Pantheon (Bau) 97, 269, 273, 458

Panzerschiff 1087

Papias 8221

Papinian 639, 642, 812

Papsttum 776, 980, 995 ff., 1021

Paracelsus 491

Paradosis 838

Paraklet 835, 859, 867

Paralier 1039

Parallelenaxiom 114, 120, 2281

Park 1952, 310 f., 397

Parlamentarismus 1010, 1049, 1062 ff., 10741, 1075, 1078 ff., 1122, 11311, 1132

Parmenides 45, 58, 127, 496

Parsen 748, 8491, 949 f., 953, 1169, 10864

Parshva 931

Parsifal (Wagner) 149, 362, 374

Partei (Gegs. Stand, Gefolgschaft) 1053, 1121 ff., 1125 ff., 1132 ff.

Parteien, Ende der 1125 f.

Parteipolitik der kath. Kirche 11252

Parteipolitik, Stimmenfang 1134 f.

Parther 143, 758, 796, 811

Parwati 178

Parzen 961[1228]

Parzival 58, 89, 94, 101, 124, 164, 184, 4011, 403, 444, 505 f., 850, 885, 902, 931

Passah 803

Pataliputra 672, 683

Patina 327 f.

Patriarchen (byzant.) 854

Patrimonium Petri 997

Patriziat 923 f., 999 ff., 10231, 1032, 1053, 1071, 1126 (s.a. Plebs)

Paulikianer 335, 933, 950, 1093

Paulinisches Christentum 827 ff., 870, 875

Paulus (Apostel) 251, 321, 391, 4381, 455, 461, 520, 624, 810, 813, 8221, 824, 826–37, 841 f., 846, 870 ff., 875, 892, 10931

Paulus (Jurist) 639

Paulusbriefe 8264, 830

Pausanias (gr. Schriftsteller) 173, 897

Pausanias, König 632, 1002, 1053

Pazifismus 781, 955

Pehlewi 743, 758 f., 8081, 860, 866 f., 875

Peire Cardenal 924

Peisistratos 145, 1034, 1040, 1060

Pe-ki 1082, 1084

Pelagius 851

Pelasger 697, 748, 765

Pelham 10632

Peloponnesischer Krieg 529, 668, 1055, 1067

Penaten 660, 674

Penesten 968

Periander 1042

Perikles 12, 20, 79, 150, 176, 180, 268, 307, 3261, 344, 403 f., 445, 1047

Periodizität und Polarität 4, 11, 25, 43, 148, 559

Periöken 10242

Peripetie 263, 411 f., 448, 465

Peripteros 214, 2561, 272, 289

perpetuum mobile 929, 1187

Persephone 178, 905

Perser 585, 602, 605 f., 614, 622, 637, 645, 711, 743, 746, 752, 756 ff., 760, 767 ff., 795 f., 803 f., 8071, 824, 862, 866 ff., 880, 933, 950, 952, 1093, 11613

Perserkirche, pers. Religion 636, 758 f., 769, 800, 801, 810, 832, 868, 871, 874, 878, (s.a. Mazdaismus)

Persönlichkeit (abendl. Begriff) 331, 402, 405, 918, 1114

Person, juristische (mag. Kultur) 634 ff., 767

Person und Sache (antiker Begriff) 112, 624 f., 651, 654, 1175 f.

Perspektive 83, 91, 2191, 221, 306 f., 314 f., 318, 320 ff., 324, 362, 397, 400, 418, 424, 547

Pertinax 682

Perugino 322, 349, 358 f.

Pescenius Niger 616

Pessimismus (19. Jh.) 470, 475

Peter d. Gr. 221, 735, 788 f., 898

Petrarca 4, 19, 40, 149, 295, 328, 352, 924

Petrinismus 789 ff., 9721, 11814

Petronius 41

Petrus Damiani 912

Petrus Lombardus 918

Petrus Peregrinus 928, 1187

Pflanze und Tier 557 ff., 570, 660, 961 f., 1151 f. 1156, 1183; und Rasse 690, 696, 707 f.; und Beweglichkeit 714 f.; und Eigentum 983 f., (s.a. Freiheit und Verbundenheit, Kosmisches, Mikrokosmos)[1229]

Pflanzensäule, ägypt. 161, 262

Phallus 177, 235, 318, 342, 905

Pharisäer 813, 820, 826, 957

Pherekydes 904

Phidias 31, 62, 106, 124, 1731, 267, 290, 302, 314, 338, 3391, 342, 364 f., 458, 665, 11711

Phiditien 1024

Philipp II. 147, 193, 196, 268, 414, 1043, 1174

Philipp IV. 1043

Philipp de Vitry 2951

Philipp von Makedonien 151, 1069

Philippi 1086, 1090, 1179

Philo 321, 442, 828, 837 ff., 841 f., 844, 872

Philoktet 170, 408, 416

Philosophie, antik 943; ägypt. 928; indisch 16, 615; gotisch 393; des Barock 928; des 19. Jh. 472 ff., 479 ff.; Goethes 681, 128 f., 141, 205; und Morphologie 57 ff.; morpholog. Epochen der Philos. 63 f., 207 ff., 468 ff. (s.a. Mathematik)

Phiops 2603, 338

Phlogistontheorie Stahls 156, 491

Phöniker 88, 639, 770, 9081, 1153, 11613

Phratrien, Phylen 994, 999

Phrynichos 411

Physik 105, 156, 482 f., 486 f., 531, 538 ff.; Denkmethode der Physik 9, 204 f.

Physiognomik (Gegs. Systematik) 64, 69, 135 ff., 142, 155, 208 f., 286, 545, 549, 590, 703, 707 f., 727, 1108, 1147

Piero della Francesca 306, 310, 368

Pigalle 316

Pilatus 569, 820 f., 997, 1112, 11512

Pilatusfrage 569, 820 f., 997, 1112, 11512

Pindar 458, 891, 904

Pinselstrich 322 f.

Piombo, Seb. del 348

Pisano, Giov. 275, 304, 308, 336

Pistis sophia 8161

Pistis und Gnosis 838

Pitt 1075, 1112

Pittakos 630

Pi-yung 911, 995, 1002

Pizarro 751

Planck 493, 540, 5411

Plastik, absolute 364 f.; antike 150, 289 f., 331 ff., 354 f., 363 ff.; gotische 298, 303; der Renaissance 304 ff., 350 f., 352 ff.; des Barock 298 f., 315 f.

Plato 12, 18, 20, 31, 37, 381, 58, 63, 681, 76, 89 ff., 94 f., 97, 114, 124, 127, 133, 149, 161, 1722, 1731, 192, 207, 226, 3432, 388, 397, 453, 4684, 469, 506, 577, 621 ff., 740, 7661, 833, 857 f., 860, 867, 903, 905, 9141, 930, 946, 970, 1129, 11512

Plebejer, Plebs 6362, 991, 1002 ff., 1017, 1036, 1040, 1053 f., 1079 f., 11242

Plinius 2731, 345, 369, 549, 682

Plotin 75, 97, 110, 128, 150, 275, 278, 321, 391, 442, 491, 504, 744, 769 f., 797, 803, 838, 841, 853, 900

Plutarch 18, 391, 404, 10362, 10841

Plutokratie 1001, 1061

pneuma und psyche 229, 391, 399, 423, 623 f., 635, 841, 851 f., 861, 869 f., 897

Pönitentiale 9201

Pöppelmann 366

Pogrom 952[1230]

Poimandres 8161

point de vue 311, 547

Polis 192, 429, 625, 7661, 769, 777, 854, 965, 999, 1023, 1032 f., 1065 f., 1068 f., 1169

politeia 630 f.

Politik 976 ff., 1015, 1107 ff., 1116; innere und äußere 1119; persönliche 193, 1110; des Forums 1133 ff.; des Geldes 1131 f.

Politik, Theorie in der 1059 ff., 1076 f., 1127 ff.

Politik und Religion 699

Politik und Wirtschaft 1146

Pollaiulo 305 f.

Polybios 13, 680, 683, 1073

Polygnot 151, 192, 235, 285, 306, 315, 317, 363

Polykarp 861

Polyklet 37, 106, 151, 230, 290, 291, 298, 329, 3331, 338, 363 ff., 375, 380, 4121

Polykrates 1035, 1153

Polyphonie 257, 294 ff., 299, 308

Polytheismus, antiker 517 f., 520, 522

Pompejus 50, 579, 616, 672, 787, 1036, 1084 f., 1090, 1103, 1117, 1129, 1135 f., 11681

Pontifex maximus 804, 10345, 1070, 1135

Pope 329

Popularen 1089, 1126

Popularität s. Esoterik

populus Romanus 768, 1003, 1072, 11242 (s.a. Plebs)

Porphyrios 271, 488, 769 f., 813, 838, 8521, 853 f., 868, 872

Portrait 16, 18, 136, 330 ff. 337 ff., 344 ff., 369; antikes 339, 344 f., 369, 380, 408; chines. 332; mag.-arab. 280, 333, 335; ägypt. 16

Portugiesen 775

Porzellan 298, 11862

Poseidonios 390, 549, 860, 937

Positivismus 940, 944

Potentialtheorie Faradays 536

Potenz (mathematisch) 90, 99, 102

Poussin 284, 318, 363, 375

Prädestination 153, 184 f., 934

Prämonstratenser 663

Präraffaeliten 695

Prätor, Rechtsprechung 625 ff., 632, 641, 651; Entstehung des Amtes 1023, 1034 f.

Praxiteles 124, 291, 338, 343, 364 f., 379, 1046

Presse 667, 1061, 1063, 1119, 11362, 1137 ff., 1168

Priene 674

Priestertum, und Adel 515, 668, 739, 743, 901, 903, 925, 969 ff., 982, 986, 992, 995 f., 1003, 1006, 1012, 1039, 1060, 1122 f., 1150, 1155; und Gelehrsamkeit 986 ff., 1158; chines. 909, 995; faust. 995, 997; ind. 995; mag. 995

Priesterweihe, abendl. 648, 926

Priestley 10631

Prinz von Homburg 170

Prinzipat 616, 1028, 1089 f., 1103 f., 1144

Privatrecht 633, 650, 1036

Probus 1029

Proculianer 634, 986

Proklos 442, 857, 867 f., 872, 8743

Prokop 268, 798

Propheten, proph. Religion (israel., pers., chaldäisch) 758, 800, 805, 808, 815, 817, 820, 833, 838, 841, 844, 856, 860 f., 870, 896[1231]

Proportion und Funktion 115; und Perspektive 362

Proskriptionen, röm. 1090, 1137, 1170, 1181

Protagoras 397, 421, 455, 468, 503, 529, 748

Protestantismus 151, 926 f., 1121

Proudhon 479, 11512

provincia 1068 f.

Provinz 44 ff., 193, 672 f., 1036

Prozeß, physikal. 490, 500, 542; auf Geschichte übertragen 203

Prytanenamt 1023, 1031

Psellos 945

Pseudo-Clementinen 846, 864

Pseudomorphose 240, 271 ff., 784 ff., 800 ff., 814, 8242, 829, 835 ff., 843, 933, 11602

Psychologie (als Gegenphysik) 163, 381 ff., 409, 888

Ptah 663, 902

Ptolemäer 2443, 6021, 800, 1035, 1069, 11353

ptolemäisches System der Geschichtsbetrachtung 24

Ptolemäus, Astronom und Geograph 549, 986; ptolemäisches System 24, 93, 126

Puget 316

Pulcheria 1030

Pumbadita, Hochschule 488, 798

Punische Kriege 1482, 150, 429, 521, 581, 1001, 1016 f., 10471, 1073, 1082, 1088

Punktmenge 1211

Purcell 363

Puritanismus 151, 612, 878, 908, 930 ff., 938, 950, 956, 10403, 1043

Puvis de Chavannes 3711

Pygmalionsage 353, 3541

Pylon, ägypt. 2891, 335, 622

Pym 934

Pyramiden 150, 175, 242, 592, 622, 7503, 1018

Pyrenäenfrieden 1046 f.

Pyrrhus 50, 1071, 1088

Pythagoräer 84, 89, 95, 112, 124, 803, 904, 930, 986, 1050

Pythagoras 221, 54, 58 f., 77 f., 82, 86 f., 95, 101, 123, 151, 425, 4684, 469, 506, 8601, 861, 868, 885, 930, 932, 970, 1174


Quadratur des Kreises 111, 116

Quantentheorie 493, 540

Quantitäten, richtungslos 134

Quercia, della 308

Qesney 537

Quirinus 906, 1034


Rabbiner 639, 810, 825 f., 861, 951

Rabelais 3321

Radierung 360, 374

Räume, mehrdimensionale 120 f.

Raffael 146, 178, 284, 292, 296, 306, 314, 317, 337, 342, 348, 351, 356 ff., 534, 916

rah 845

Rahman 863

Rainald von Dassel 1026

Ramalegende 945

Ramses II. und III. 54, 61, 379, 428, 700, 7531, 1102, 1106

Ranke, L.v. 5, 30, 129, 611

Raskol, Raskolniken 898

Rasse 689 ff., 698 ff., 703 ff., 708 ff., 727, 730, 754 f., 973, 978, 1013, 1059, 1110, 1142, 1147, 1152

Rasseschönheit 706

»Rasseselbstmord« 683

Rationalismus 670, 908, 935 ff., 942, 10403, 1049, 1059, 1062, 1074, 1129, 1143, 1188, 1191

[1232] ratio scripta 647

Raubritter 1155

Raum 71, 78, 92, 109, 113, 120 f., 162 ff., 214 f., 217 f., 223 ff., 235, 396 f., 511; in der Kunst 78, 230, 234 f., 395 f. (s.a. Zeit)

Ravenna 98, 258, 267, 273, 280, 659

Rayski 3472

Recht 986, 1026; und Macht 630, 1011; und Wirtschaft 630, 650 ff., 1175; und Sitte 1008; und Geld 1193 f.; ägypt. 6341; babylon. 645; chines. 6341; antik. 624 ff., 632 ff.; arab.-mag. 634 ff., 639 ff., 642; german. 644 ff.; abendl. 644 ff., 647 f.

Rechtswissenschaft, röm. 626, 633; abendl. 651 f.

Reformation 45, 150, 607, 665, 732, 862, 880, 901, 922 ff., 953, 10403, 1138

Reformchinesen 955

Reger 720

Relativitätstheorie 1621, 540 f., 550

Relief., ägypt. 243; antik. 236

Religion, allg. 458 ff., 571, 724, 815, 821 ff., 854, 880 ff., 893, 1113, 1183

Religion, abendl. 911 ff.; ägypt. 8961, 900, 902; antik. 89, 517 ff., 527 ff., 625, 799 ff., 896 ff., 902 ff., 1039 f.; arab.-mag. 799 ff., 841 ff., 862, 868 f.; assyr.-babylon. 769, 806, 810; chines. 625, 908 ff.; etrusk. 9061; Fellachenrel. 937, 947 ff.; primitiv. 894 ff.; röm. 517 ff.; russ. 898, 9211, 11814

Religionsgeschichte (Morphologie) 894 ff.

»Religiosität, zweite« 145, 488, 530, 548, 941 ff., 946, 10403, 1107, 1130

Rembrandt 31, 110, 127, 139, 151, 170, 183, 235, 238, 241, 284 ff., 292, 302, 309, 314, 316, 319, 325 ff., 337, 339 f., 345, 347 f., 358, 360, 363, 368 ff., 372 ff., 380, 382, 409, 665, 921, 1189

Renaissance 150, 290 f., 296, 300 ff., 348–53, 355, 357–60, 608, 621, 776, 916 ff., 918, 924, 999; math. 97; jur. 646; karoling. 657; rass. 697, 7061, 711

Renoir 376

Republik der Gegenwart 1076

Re-Religion 900 ff., 923, 997

Resain 798

Resch galuta 640, 770, 809, 811, 854

responsa 639

Retz, Kardinal 1045

Revolution, bürgerl. 742, 1056 ff., 10961, 1118; ägypt. 1095 ff.; antik. 1065 ff.; arab. 1090 ff.; deutsch 577, 10581, 1118, 1131; engl. 1058, 1074 f., 1125; franz. 193, 577, 683, 778, 953, 1000, 10121, 1013, 1040 f., 1047, 10571, 1058, 1074, 1086, 1118, 1125, 1131, 1138

Retzius 709

rex sacrorum 1024, 10345

Rhetorik 48, 1133, 1136, 1139

rhetrai 630 f.

Rhodes, Cecil 5, 51 ff., 445, 447, 1016, 1106, 1135, 1154 f.

Richard III. 413

Richard Löwenherz 1022

Richelieu 446, 603, 10171, 1042 ff., 1060, 1065

Richter 625 ff., 651 f.

richtig und falsch 128 ff., 156

[1233] Richtung (Gegs. Ausdehnung) 73, 76, 107 f., 134, 153, 158 f., 199, 211, 223, 249, 563 (s.a. Takt, Spannung, Schicksal)

Riemann 83, 94, 99, 120, 124, 164, 407, 539

Riemenschneider 346

Rigveda 150

Ritterzeit, arab. 794 ff.

Robert der Teufel 1020

Robespierre 182, 194, 579, 1056, 1064 ff., 1105, 1112, 11201, 1141

Rodbertus 1064

Rodin 316

Römer 612, 625, 819 f., 848, 954, 959, 1084, 11613

Römertum 36, 44, 49 f., 61, 755

Römisches Imperium 643, 869, 878, 946, 1006, 1035, 1089

Röm. Recht 624 ff., 645, 649, 767, 798, 1175

Roger II. 1173

Rokoko 279, 298 f., 365 f., 664, 695, 703, 1080, 1086

Roland, Madame 1134

Rolandslied 514 f., 904

Romanos 1094

Romanow 788 f.

Romantik, Romantiker 38, 145, 325, 3541, 372 ff., 392, 720, 776, 1056

Roosevelt 683

Rore, de 304, 324, 326

Rosenkranz 912

Rosselino 348

Rossini 3432, 377

Rot 317 f., 325

Rottmann 372

Rousseau 46, 184, 188, 195, 1961, 267, 371, 446, 451, 463, 466, 473, 527, 577, 908, 937, 1027, 1049, 1064, 1092, 1127 f.

ruach 387, 399, 839, 841 f., 888

Rubens 269, 327, 3321, 346 f., 356, 372 f., 380, 534

Ruinen 328 f.

Rundbogen und Säule 278 f., 304, 307, 352

Runen 162

Runge 372

Rurik 788, 985

Russentum 221, 31, 394 f., 610, 659, 704, 761, 788 ff., 898 f., 9211, 929, 957, 9721, 990, 1006, 11814, 11901

Rutherford 492, 541

Rutilius Rufus 11372

Ruysdael 318, 363


Saba, Sabäer 301, 2711, 2722, 287, 637, 738, 767 f., 786, 795, 811, 839, 848, 869

Sabattfeier 808

Sabazios 800

Sabinianer 634, 986

Sacharja 808

Sachenrecht 625, 650 ff.

Sachsen 748 f., 760

Sachsenspiegel 626, 629, 635, 646

Sadduzäer 813

Säule 161, 214, 256, 262, 264, 277, 2903; dorische 11, 235, 395 (s.a. Rundbogen)

Säulenheilige 870

Sahu-rê 2431, 2603, 262

Saint Simon, Graf (Sozialist) 1064

Saint Simon, Herzog 764, 10021

Sakramente 235, 438, 648, 803, 851, 866, 918 ff., 935

Salier 432, 776, 1034

Salomo 813, 8161, 842, 861

Salomon Maimon 957

Salomonischer Tempel 659

Samarra 674, 6751, 683[1234]

Sammler (abendl. Typ) 19

Samuel von El Hira 796

Sandzahl (Archimedes) 93

Sangallo 352

Sankara 947

Sankhyalehre 4511, 455, 939

sansara 938

Saoshyant 823, 831, 8351, 867

Sarapion 870

Sarapiskult 522, 941

Sarden 753

Sargon 601, 757

Sarkophag 176

Sassaniden 848, 9652, 9931, 1029 f., 1090

Sassanidenreich 98, 275, 600, 605, 637, 759, 786, 794 f., 869, 933, 991, 996, 1017

Satz 206, 723, 725, 731

Savelli 998

Savonarola 301, 421, 444, 623, 916, 922 ff., 10322

Scaevola, M. (Jurist) 633

Scarlatti 2821

Schachtgräber 176

Schadow 695

Schädelform 696, 705, 709 f.

Schah (mag. Herrschertyp) 1029

Schamir Juharisch 795

Schang-Dynastie 6011, 602 f., 909, 1006, 10302

Schapur I. 865 f.

Schapur II. 866

Scharnhorst 1961

Scheich ül Islam 854

Schelling 392, 469, 474, 622

Schi 603, 1083 (s.a. Hoang-ti)

Schicksal (Gegs. Kausalität) 9, 35, 69, 152 f., 199, 206, 211, 248, 500, 544, 546, 574, 684, 693, 883, 961, 989, 1148 (s.a. Richtung, Zeit)

Schicksalsidee, antik und abendl. 152 f., 169 f., 185 ff., 190 f.

Schicksalstragödie, antik 192

Schicksal und Zufall 128, 181 ff., 194

Schießpulver 357, 428, 11862

Schi Hoang-ti s. Hoang-ti

Schiiten 769, 8451, 957, 1092

Schi-king 909, 995

Schinkel 695

Schirazi 956

Schlagworte, polit. 1060 f., 1128, 1137

Schliemann 19

Schlüter 316, 366

Schmiede (Zunft) 1159

schön und häßlich 249

Scholastik 295, 387, 468, 618, 647, 652, 763, 794, 798, 813, 837, 860, 901, 905, 914, 925, 928, 938, 1141; arab. 798, 837, 851, 864

Schongauer 324

Schopenhauer 9, 32 f., 39, 63, 91, 164, 393, 436, 449, 453 f., 469, 471, 473, 475, 479, 987

Schrift 162, 608, 685, 692, 714, 737 ff., 740 ff., 748 f.; chines. 604; mag. 738, 855; Ornamentik 2501, 2533, 740

Schriftsprache 732, 739, 742, 745

Schütz, Heinr. 283, 363, 415, 508, 695

Schuiski 789

Schu-king 909

Schulchan Aruch 956

Schule, allg. 718 f.; antik (philosoph., ärztl.) 986 f.

Schwabenspiegel 646

Scipionen 48, 180, 255, 577, 1069, 1073 f., 1084, 1089, 1099, 11044, 1126[1235]

Scott, Sir Walter 129

Sedan 49, 777, 966

Seelenkörper und Seelenraum, antik und abendl. 386 ff.; Seelenteile, antik, Seelensubstanz, mag., Seelenkräfte, abendl. 389 f., 888 f.

Seelensteine 8411

Seele und Welt 72, 211 f.; Seele als Idee eines Daseins 153; der Kultur 74; Seelenbild 382 ff., 386 f., 389 f.; ägypt. 241, 9101; chines. 910; antik-apollin. 155, 234, 240 f., 388 ff., 888; mag.-arab. 390, 888; abendl.-faust. 234, 238 f., 335; russ. 394 (s.a. Stil, Geist)

»Seevölker« 682, 687, 710, 751 ff., 760, 765

Segelschiffahrt 428

Sehnsucht s. Weltangst

Sekten 1127

Selene 1921

Seleukiden 2521, 760, 769, 789, 806, 848, 1069

Seleukos 92

Se-ma-tsien 1082, 10841, 11292

Semper 284

Senat, röm. 631, 634, 1052 ff., 1070 f., 1103 ff., 1124, 1137

Seneca 181, 46, 213, 406, 945

Senior Salman 951

Sensualismus 4511, 455, 473

Septimius Severus 523, 602, 616, 659, 794, 798, 1102

Serben 7501

Serenos 85

Sertorius 10971

Servet 927

Sesostris I. 110, 267, 1041

Sesostris III. 267, 1041, 1095

Sethos I. 614

Seuse, Heinr. 917

Sextus Pompejus 10971

Sexualprobleme 202 f.

Sezessionskrieg, amerik. 673, 754, 1001, 1087, 11723

Sforza 350

sfumato (Lionardo) 307, 356

Shaftesbury 195, 7661, 10631

Shakespeare 1833, 186, 188, 191, 204, 263, 283, 330, 373, 409, 413, 415 f., 418, 443, 454, 508, 777, 931, 11052, 1139

Shaw, Bernard 48, 441, 447, 454, 462, 470, 472, 474–81, 680, 11532, 11671

Sheridan 1074

Shiva 945, 947

sibyllin. Bücher 8563

Siebenjähr. Krieg 585

Sieyès 1011

Signorelli 285, 309, 312, 346, 348, 356, 543, 917

Sikuler 753

Simone Martini 303

Simplikios 860

Sinuhet 1041

Sitte und Moral 4341, 702, 890 ff., 981 f., 1007, 1150

Situationsdrama (Gegs. Charakterdrama) 170

Skalden 514, 744, 994

Skeptizismus 63, 552, 939, 952, 948

Sklaven, Sklaverei 49, 625 f., 654, 7561, 765, 9921, 10702, 1089, 11242, 11293, 11593, 1160, 1168, 1171 ff., 1184

Sklavenaufstand im Irak 1093 f., 10961

Skopas 338, 346, 365

Skopzen 898

Sluter 336

Smith, Adam 537, 986, 1146[1236]

Soferim 810

Sohar 845

Sokrates 18, 46, 443, 448, 450, 4511, 464, 527, 529, 8851, 902, 936 f., 939 f., 943

Sol 145, 522, 770, 800, 869

Soldatenkaiser 602, 977

Solon 17, 6271, 629, 643, 648, 762, 904, 1011

soma 112, 169, 174, 225, 235, 289 f., 330, 409, 624 f., 765, 843 f., 891, 1037

Sonate 297, 363

Sonnengesang des hl. Franz 915

Sophisten 4511, 577, 939, 943, 1084, 1127

Sophokles 11, 33, 146, 169, 1833, 344, 378, 406 f., 412, 425, 442, 522, 685, 740

Sophrosyne 263, 3521, 389, 400

Sorel 10571

Sorge (ägypt., abendl. Urgefühl) 16, 177 ff., 341, 442, 1006 f.

Sowjetrußland 1016, 1146

Sozialdrama 203

Sozialismus, ethischer 180, 435, 442, 448 f., 455 ff., 462–66, 471, 476; polit. 614, 650, 955, 986, 1079, 1129, 1143, 1147, 1193

Spannung 73, 495, 559, 840 f. (s.a. Takt)

Spartakus 1093, 10961

Spartiaten 747, 1024, 1067

Spencer 938

spenta mainyu 844, 855, 872

Sphairos 1129

Spinoza 391, 533, 838, 852 f., 874, 951, 956

Spitzweg 325

Sport 49 f., 678

Sprache 3851, 689 ff., 712 ff., 722 f., 730 ff., 741 ff., 10511 (s.a. Kultursprachen, Wortsprache)

Sprache und Sprechen 248, 691, 694 ff., 704 ff., 717, 742 ff.

Staat 174, 179, 1005 ff., 1025 f.

Staatsmann 1107 ff., 1112 ff., 1118 ff., 1155

Staat und Kirche 854

Stabat mater 303, 922

Stadt, symbol. Anlage 250, 312, 451, 660 f., 672 ff.

Stadt, Wesen der 660 ff., 673 f., 675 ff., 762 f., 998 ff., 1032, 1035, 1038, 1121, 1157, 1162 (s.a. Dorf., Markt, Weltstadt)

Stadtmensch 45, 661, 670, 677 ff., 998 ff., 1008

Ständestaat 1026, 1031, 1034, 1038, 1120

Stände und Staat 988 ff., 1006, 1009 ff., 1011–19, 1025 ff., 1038 f., 1055 (s.a. Urstände, Adel, Priestertum, Bauerntum, Bürgertum)

Stahl 491

Stamitz 230, 298, 365

Stand 964, 966 ff., 990, 1120 ff., 1157 f. (s.a. Faktion, Nichtstand, Partei)

Standesideale (Gegs. Berufsinteresse) 980, 1121

Statik, physikal. 20, 105, 489, 499

Statik und Dynamik, antik und abendl. 234 f., 389, 404, 533 f.

Statistik 131, 544

Statue 78, 229, 236, 289 ff., 332 f., 338 f.

Stein, Frhr. v. 1167

Steinbau (als Symbol) 16, 241 ff., 251, 673

Stendhal 373, 409[1237]

Stenographie 741

Stiertafel, ägypt. 259

Stifel 2321

Stil 146, 258 ff., 284, 595; und Geschmack 658, 702; und Kunstgewerbe 378; Stilgeschichte 258 ff., 664 ff., 684, 702

Stil der Seele 79, 146, 265; des Erkennens 81, 83, 163, 392, 400, 467 f., 495 f.; der Geschichte 188, 191 f.; der Mathematik 83; der Moral 437, 439 ff.; der Wirtschaft 1146, 1156 f.

Stirner 441, 471

Stoa 442, 449, 454, 458, 461, 839, 848, 943 f., 948, 986

Stoff und Form 230, 355, 841, 1175

Stoizismus 44, 46, 49, 63, 150, 180, 403, 443, 449 ff., 455 ff., 463, 466, 471, 526, 614, 911, 937, 1020, 1084, 1104, 11293

Storm 408

Straßenbild, Symbolik des 312

Strindberg 33, 451, 48, 441, 450, 480

Stuart 10101, 1043, 1047

Suezkanal 59 f., 429

Sufismus 297, 769, 788, 838, 853, 938, 950, 956

Suhrawardi 321

Suite 363

Sulla 181, 616, 787, 943, 1084 f., 1090, 1095, 1105, 1112, 1134, 1137, 1170

Sultanat 1092, 1094

Sumer 601

Sumerer 711, 737

Sunga-Dynastie 604

Sunna 933

Sun-tse 10823, 10842

Sura 798

Su-tsin 1082, 1084

Swedenborg 938, 950

Sylvester II., Papst s. Gerbert

Symbol 4, 161, 19, 47, 57, 64, 69, 75 f., 76, 83, 109, 122, 136, 148, 153, 186, 211, 225, 248 f., 251, 331, 369, 430, 484, 486, 512, 774 f., 1077

Symbolik, universelle 43, 64, 70, 113, 210 ff., 331

Synagoge 270 f., 2741, 812, 814, 868

Synedrion 811, 826, 834, 848

Synesios 867

Synkretismus 271, 636, 769, 800 ff., 831, 837 f., 854, 869, 877, 909, 944

synkretist. Kirche 635 f., 801, 827

»Synode des Antichrist« (Rußland, 1667) 898

Synoikismos 675, 765, 999, 1033 ff., 1053

syrisch-röm. Rechtsbuch 629, 638, 644

System, systematisch 135 f., 155 ff., 163 f., 207, 498 f., 545, 693 (s.a. Physiognomik)

Szenenwechsel 418


Tabu 109 f., 161, 167, 693 ff., 699 701, 716, 885, 903, 981, 986, 1156 (s.a. Totem)

Tacitus 13, 15, 173, 612, 631, 727, 847, 1036, 11053

Tai-dsung 879

Takt, kosmischer 147, 559, 577, 727, 892, 966, 976 f., 979, 1014, 1059, 1115, 1147; physiognom. 152, 246, 611, 712; und Spannung 563, 575, 677, 692 f., 971

Talleyrand 267, 583, 10171, 1117

Talmud 390, 392, 504, 605, 637,[1238] 640, 643, 769, 8091, 810, 827, 837, 8521, 856, 8582, 859, 866, 8702, 879 f., 9061, 949, 951, 956

Tammany Hall 11271

Tannaim 639 f., 810, 827, 864 f.

Tanvasar 865 f.

Tanz 247

tao 19, 244, 910 f., 936, 994 ff.

Taoismus 782, 9091, 911, 936 ff., 944, 947 f., 1082, 1099, 11052, 1127

Targum 864

Tarquinier 14, 632, 906, 1024, 1034, 1040, 1051 f.

Tartaren 788, 952

Tartini 298, 3541

Tasso (Goethe) 170, 416

Tat, Tätigkeit 402, 4041, 436

Tatsachenmenschen 132, 447, 575, 1112

Tatsachenphilosophie (der Spätzeit) 49

Tatsachen und Wahrheiten 185, 485 f., 569, 742, 820 f., 884, 1001, 1008 f., 1014 f., 1060, 1109, 1184

Taufe 215, 637, 648, 766, 803, 859, 861, 918 f., 926, 11814 (s.a. Buße, Gnade)

Tausch 670, 1161 ff., 1182

Technik 606, 730, 885, 928, 1086; des Krieges 1086 ff. (s.a. Theorie; vgl. Maschine, Ingenieur)

Teiresias 237, 903, 992

Telegraph 1087

Telemach 1031, 1121

Teleologie 157

temenos 2373, 975

Tempel 229, 899

templum 237

Tempo und Dauer 147 f., 976 (s.a. Habitus)

Tenochtitlan 607, 609, 666, 673 f.

Teresia, Heilige 444, 850

Terpander 288

Tertullian 639, 796, 835, 838, 8511, 865, 8671, 9231

Teufel, Teufelskult 240, 399, 8455, 912 ff., 926, 931

Teufelsliteratur, protestant. 926

Teutonen 760, 1096

Teocalli 606

Tezcuco 633, 673

Thales 468, 487

Thaletas 288

Theben 668, 672

themis 1026 f.

Themistokles 11, 38, 146, 191, 445

Theoderich 602, 659, 1106

Theodor von Studion 1092, 1122

Theodosius 647, 1030

Theodot 813

Theognis 1035

Theokrit 458, 720

Theorie, naturwiss. 131, 482 ff., 489, 491, 507, 519 (s.a. Arbeitshypothese)

Theorie und Technik 507 f., 543 f., 884 ff., 928, 1159, 1183 f.

Theotokos 178, 342, 813, 8742

Thermodynamik 4861, 493, 542

Thersites 982

Theseus 909, 993

thesmoi 630

Thespis 411, 416

Thiniten 2521, 762, 8961, 901, 1006

Thoma, Hans 372

Thomas (Apostelgeschichte) 866

Thomas von Aquino 26, 184, 394, 506, 744, 916, 918

Thomas von Celano 904

Thomasakten 8352, 846, 864, 8661[1239]

Thorwaldsen 316

Thoutreligion 900

Thukydides 12 f., 173, 581

Thurioi 674, 932

Thutmes 2491

Thutmosis 19, 126

Tiberius 146, 182, 529, 762, 815, 1094, 1103, 1154

Tiefenerlebnis 218 f., 221, 233, 386, 495 f., 511, 724

tief und flach 129, 11844

tien-hia 1021

Tien-tse 954

Tiepolo 363, 375

Tiergötter 896 f.

tiers 1000, 1002 f., 1013, 1075, 1123, 1158 (s.a. Bürgertum)

Tiglat Pileser 757

Tilly 1044

Tintoretto 269, 308

Tippo Sahib 196

Tirans 176, 700, 754, 762, 795

Tirso da Molina 414

Titel (Götter) 523

Titus 804

Tizian 145, 284, 292, 299, 312 f., 315, 323, 326 f., 347, 352, 360, 368

Tlaskalaner 612

Tod 160, 165, 574 f., 974, 1148; und Gewordenes 73; und Zahl 94; und Raum 214, 241, 880 f., 986; und Moral 892 f.

Töne 284

Togrulbek 1095

Toleranz 437, 527 ff., 802

Tolstoi 221, 33, 215, 395, 791 ff., 823, 898, 11814

τὸμήὄν 86, 227, 256

Topinard 705

Tora 639, 810, 834, 856 ff., 862, 949; geheime 858

Tories 1049, 10741, 1091, 1125

Torpedo 1087

Torso 329

Totem und Tabu 167, 693 ff., 699, 701, 885, 903, 981, 1156 (s.a. Tabu)

Totenbuch 8171

Tours und Poitiers 788

Townshend 10492

Tracht als Symbol 211

Tradition 976 f., 1008, 1014, 1017, 1056, 1076 f., 1101, 1115 f., 1121, 11323

Tragik 170, 1833, 186 f., 407 f., 415, 561

Tragödie, griech. und abendl. 264, 406 ff., 411 ff., 415 f.; des Seneca 181, 406

Trajan 54, 273, 279, 523, 604, 634, 682, 796, 949, 1102

Tramilen 753

Transformation 115, 123

Trdat 869

Tribonian 642

Tribunat 631, 634, 1002, 1011, 1040, 1049, 1052 ff., 10801, 1089 f., 1104, 1124, 11332, 1143

Tribus 994, 1002 f., 1036 f., 1052, 1070, 1072, 11031, 11242

Tridentiner Konzil 193, 319, 444, 879 f.

Tripertita des Aelius Paetus 633

Tristan 181, 239; Oper 283, 362, 374, 409, 509

Triumvirn 1035, 1069, 1095

Trojanischer Krieg 131, 585, 668, 904, 972

Trotzki 1106

Troubadour 144, 718, 744, 796, 924

Tschandragupta 968

Tschang-lu 947, 994

[1240] tschan-kuo 1081, 1088

Tscharvakalehre 681

Tschudra 953, 967 f., 990, 1004

tschun-tsiu 1047, 1088

Tseng 10304

Tsin 52, 600, 603, 761, 782, 1014, 10811, 1082 f., 1090, 1129

Tsu 761, 1014

Tudor 649, 1032, 1049

Türken 606, 710, 748, 954, 1094 f.

Tugend als Wissen 937

Tung Tschung-schu 10212

Turfanfunde 8163, 867

Turenne 1045

Turgot 537, 10741

Turscha s. Etrusker

Tyche 169, 190, 935, 1035

Tyrannis 151, 614, 6311, 1013, 10231, 1039 ff., 1050, 1052 f., 1054, 1065, 1083, 1121

Tyrannis, Zweite 1047, 1052, 1056, 1058, 1065 f., 1086, 1170


Udjein 672

Übermensch (Nietzsche) 476

Uhde 3711

Uhland 796

Uhr 19 f., 172, 174 f., 547, 11861; ägypt., babylon. 20, 172, 175, 11861; griech. 20, 1722; ind. 174; deutsch 191, 175, 547; Räder-, Taschen-, Turmuhr 191, 175; Sonnen-, Wasseruhren 20, 172, 1722, 175, 1751

Uiguren 878

Ulema 639

Ulpian 639, 770, 812

Umwelt 80, 131 (s.a. Makrokosmos)

Unam sanctam (Bulle von Bonifaz VIII.) 1025

Undershaft (Shaw) 478, 11532

Unfehlbarkeit des Papstes 623; des mag. consensus 854

Unfruchtbarkeit 679 ff., 683

Ungläubige (mag. Kultur) 637, 759, 771, 809, 811, 825, 859, 932, 967

Unio mystica 900

Unsterblichkeit 1762, 394, 624

Unterhaus (engl.) 1021, 1032, 1125

Unternehmer 1150, 1153 f., 1190

Unterscheidungsorgane 560

Uran-Atome 546

Urchristen(tum) 4571, 793, 8163, 823, 827, 957

Urgefühle 107 f.

Uriel Acosta 951

»Urmarkus« 8301

Urpflanze Goethes 141

Urphänomen 1311, 140 f., 1501, 152, 158, 185, 315

Ursache haben (Gegs. Vergangenheit) 198

Urstände 668, 901, 969 ff. 1020, 1122, 11231, 1155, 1158 (s.a. Stände, Stand)

Ursymbol 226 ff., 233 f., 331, 361, 900, 992; ägypt. (Weg) 242 ff., 255; antik (Einzelkörper) 228 ff., 256; magisch (Welthöhle) 847 f.; abendl. (unendl. Raum) 227 ff., 255 f., 310; russ. (Ebene) 259, 394 f.

Urvölker 759, 762 (s.a. Volk)

Urworte 153, 382, 692, 732, 735

Uxmal 608, 673


Valentinian 642, 861

Valentinus 865, 872

Valmy (Schlacht) 35, 197, 1138

Vandalen 697

van der Weyden, Rogier 305[1241]

van Dyck 323

van Eyck 348, 395

van Gent, Justus 305

van Goyen 285, 369, 373

Varro 14, 506, 848

Varus 603, 682, 748, 1171

Vasari 247, 916

Vasco da Gama 430

Veda 734, 744, 923, 994

Vedanta 449, 453

Vegetarismus 462

Vektor 397; Vektoranalysis 162; Vektorenrechnung 122

Velasquez 193, 292, 323, 347, 363, 372, 458

Vellejus Paterculus 265

Vendémiaire, dreizehnter 1058

Vendidad 813, 866, 956

Verbrennungstheorie (Lavoisier) 492

Verbum 728 f.

Verfassung, in Verf. sein 1005, 1015 ff., 1034, 1076 f., 1119, 1123 f., 11331

Vergänglichkeit 216 ff.

Vergangenheit 73, 198 f., 214 f., 248, 499 f.

Vergennes 1057

Vergleich, histor. 4 ff., 35, 75 (s.a. Homologie, Gleichzeitigkeit)

Verismus 345

Verkehr 11583, 1189

Verlaine 312

Vermeer 285, 325, 327, 363

Vermögen und Besitz 1165, 1167

Vernunft und Verstand 570 f., 935 f.

Veronese, Paolo 310, 326

Verrocchio 288, 304, 306, 348

Versailler Frieden 1088

Verstehen 565 f., 881 ff.

Vespasian 676, 812

Vespucci, Amerigo 754

Vesta 660, 673, 1028, 1149

Vestalinnen 1034

Viadana 297

Vieta 97

Vignola 118, 193, 254, 401, 531, 534

Villanovagräber 11612

Vindex 616

Violett 318

Vischer, Peter 288

Vischnu 945, 947

Vitruv 264

Völkerbund 52, 1082, 1099

Völkernamen 747 f.

Völkerrecht 626, 1011

Völkerstraßen 7955

Völkerwanderungen 142 ff., 1442, 749 ff.

Völuspa 238, 514, 547, 9523

Vohu mano 8351, 855, 867, 872

Volk (Urvolk, Kulturvolk, Fellachenvolk) 688, 746 ff., 754 ff., 759 ff., 767, 1006 f., 1108 f.

Volkssage 514 ff., 926

Vollendung 73, 141, 160

Voltaire 89, 1861, 195, 577, 935

Vorkonfuzianische Philosophie 902

Vorsokratiker 58, 227, 902, 905

Vries, de 5911


Wachsein (Gegs. Dasein) 214 f., 223, 563, 567, 572, 579, 618 f., 715 f., 923

Wachseinsverbindungen 689 f., 715 f.

Wagner, Richard 48 f., 67, 130, 149 f., 286 f., 287, 315, 362, 368, 374 ff., 420, 449, 456, 458, 466, 475 f., 478, 480 f., 549

Wahlrecht 1061, 11031, 1119, 1143

[1242] Wahrheit (Gegs. Tatsache) 569 ff., 720, 730, 884, 893 f., 1139

Wald und Dom 508

Walhall 238 ff., 515 f., 518

Wallenstein 150, 191, 585, 603, 798, 1042 ff., 1065

Walpole 10492

Walther von der Vogelweide 416, 796, 903

Wang (Titel-König) 946, 1030

Wang-dscheng (Hoang-ti) 603, 1083, 1090

Wang-hü 52

Ware (Gegs. Gut) 1162, 1164, 11761

Washington (Stadt) 151, 675

Wasmann 3472, 372

Watteau 145, 1952, 268, 283, 299, 318, 3261, 327, 363, 373

Wehrpflicht, allg. 1086, 1098

Weib und Geschichte 179, 341, 912, 961 ff., 1148 f.

Weierstraß 83, 165

Weininger 480, 957

Weißenberg 768

Wei-yang 1084

Wellington 1067

Welser 1001

Welt als Geschichte (Gegs. Natur) 7, 10, 34 f., 153, 383, 498, 579 ff., 1004 f., 1194

Weltangst 108 f., 127, 160, 215, 574, 723, 880, 1152

Weltangst und Weltsehnsucht 107 ff., 154, 815

Weltanschauung 74, 153, 216 f., 225 f., 575, 849, 936

Weltausstellung 61

Weltbild s. Welt als Geschichte, Weltgeschichte, »Natur«, lebendige Natur

Weltblick 26, 36

Weltende 25, 545, 547, 865

Weltfrieden 782, 1106, 1110

Weltgefühl 92, 213, 225, 526; mag. 24, 585 f.

Weltgeschichte 3, 20 ff., 34 f., 97, 126, 139, 465, 661, 667, 1194; faust.-abendl. 586 f.; mag. 24, 585 f., 849; kopernikan. Betrachtung 24, 126

Welthaftigkeit 212

Welthöhle (mag.) 92 f., 225, 270, 526, 835, 840 ff., 854

Weltkrieg 36, 65, 67, 1482, 151, 589, 669, 1079, 1098, 1126, 1130, 11391, 1146, 1176

Weltliteratur 684

Weltmonarchie 432

Weltraum, unendl. 110

Weltschöpfungssagen 8101, 859

Weltstadt 37, 44 f., 146, 451, 659, 666 f., 672 ff., 763, 780, 1101 (s.a. Provinz)

Welt(stadt)wirtschaft 1157, 1166

Weltsystem des Aristarch 92 f., 181; des Kopernikus 92 f., 126, 181, 425 f., 9211; des Ptolemäus 93, 126

Wenzel II., König 1025

Wert, wirtschaftl. 1161, 1163, 1167 f.

Werther 18, 136, 149, 190, 3541, 407, 416

Wertpapiere 1175

Wesley 938

Westgoten 602, 643, 760, 772, 776, 972, 1006

Westminsterkatechismus 852, 931

Whigs 1049, 10632, 1075, 1091, 1125

Wiclif 923

Wiedertäufer 880[1243]

Wiener Kongreß 193, 1047, 11791

Wikinger 586, 687, 428, 1020, 1106, 1144, 1153

Wilhelm von England 1019

Wilhelm von Oranien 1049

Willaert 304, 326

Wille 384 f., 393 ff., 398 ff., 402, 409, 436, 463 f., 475 f., 532, 9211

Willensfreiheit 183 f., 850 ff., 917 f., 9211

Wille zur Macht 120

Wilson 1154

Winckelmann 381, 265, 3391

Winkelfunktionen 101

»Wir« 754, 843, 982

Wirklichkeit 122, 127, 212, 230

Wirtschaft 989, 1000, 1145 ff., 1150 f.; erobernde 1153, 1156; erzeugende 1153, 1158, 1185; russische 11814; verarbeitende s. Technik

Wirtschaftsgeschichte 1145 ff., 1156

Wirtschaftsorganisation 1180 f.

Wissen 160 f., 224, 486, 569 ff., 583, 886 f.

Wissenschaft 486, 670, 927 ff., 989, 1000; Zukunft der abendl. 547 ff.

Wladimir 788

Wolfram von Eschenbach 185, 239, 2771, 314, 409, 416, 509, 903

Wolkenmalerei, abendl. 309 f.

Wollen und Denken 76, 165 f., 2821, 385, 394, 721 ff.

»Wort Gottes« 855 ff.

Wortsprache 109, 565 f., 712 ff., 721 ff., 725 ff., 731 ff., 737, 1184

Wu 1088

Wullenweber 1153

Wu-ti 604, 1102


Xenophanes 903

Xenophon 1064

Xerxes 757 f.


Yang-dschu 63, 939

Yang und yin 910

Yankee 696

Yoga 453

York s. Lancaster


Zaddikismus 957

Zahl, Wesen 75 ff., 164, 483 f., 552, 885, 1184; indische 89, 231; antike 20, 77, 84 ff., 89 f.; arab.-mag. 96, 98; abendl. 86 ff., 90, 99, 100 ff., 103 ff., 117 f.; chronolog. (Gegs. mathem.) 7, 76, 131, 164, 199, 5461; imaginäre und komplexe 105 f.; irrationale 87 f., 104; natürliche 87; negative 89

Zahlenkontinuum 104

Zahlkörper 105

Zaleukos 629

Zama 50, 788, 1089

Zarathustra 435, 758 f., 805 ff., 808 f., 833, 843, 856, 861, 863, 866 f.

Zarathustrotema 854

Zarismus und Russentum 789

Zarlino 297, 362

Zeit, Begriff und Wesen 73, 87, 158 ff., 215, 223 f., 500; physikal. 496 f., 500, 712; antike Verneinung der Zeit 11 f.; magische 847 ff.

Zeit der kämpfenden Staaten (China) 150, 600, 603, 616, 6341, 781, 1047, 1081 ff., 1088, 1122, 11292, 1143, 11642

Zeit der Protektoren (China) 603, 1041[1244]

Zeitrechnung 71, 131, 164, 173, 586; mag. Kultur 848 ff.; mexikan. 608

Zeit und Raum 71, 108, 155 ff., 159, 165, 207, 223 ff., 336, 386, 501, 693, 880 f., 971, 996, 1155

Zend 860 f., 866

Zenodoros 85

Zenon 443, 453, 456, 469, 984, 1127, 1143

Zesen 4102

Zeus 400, 409, 8743, 896, 936, 943

Zeuxis 268, 3131, 364, 4171, 1046

Zionismus 812

Zisterzienser 461

Zitiergesetz Valentinians III. 642, 861

Zivilisation (Gegs. Kultur) 43 f., 143 f., 450 ff., 458 f., 5981, 677 f., 977, 1167 (s.a. Irreligion, Skeptizismus, Expansion, Imperialismus, Kapitalismus, Cäsarismus, Weltstadt, Masse, Kaste, Entvölkerung)

Zölibat 906, 980, 995

Zola 461, 793, 11661

Zucht (Gegs. Bildung) 966, 979, 1078, 1109

Zufall und Schicksal 128, 181, 184 ff., 189 ff., 193 f.

Zufall und Ursache 185, 201

Zukunft und Richtung 73, 134, 185, 199, 215, 336, 394, 499

Zweckmäßigkeit in der Geschichte 198 f., 202

Zwingli 923, 932

Zwölftafelrecht 629 ff., 1010, 1037, 10511, 1054

Zrvanismus 848, 872

Quelle:
Oswald Spengler: Der Untergang des Abendlandes. München 1963, S. 1195-1245.
Lizenz:
Ausgewählte Ausgaben von
Der Untergang des Abendlandes
Der Untergang des Abendlandes. Umrisse einer Morphologie der Weltgeschichte
Der Untergang des Abendlandes. Umrisse einer Morphologie der Weltgeschichte
Der Untergang des Abendlandes
Der Untergang des Abendlandes. Umrisse einer Morphologie der Weltgeschichte
Der Untergang des Abendlandes, II.

Buchempfehlung

Ebner-Eschenbach, Marie von

Der Vorzugsschüler / Der Herr Hofrat. Zwei Erzählungen

Der Vorzugsschüler / Der Herr Hofrat. Zwei Erzählungen

Zwei späte Novellen der Autorin, die feststellte: »Eine gescheite Frau hat Millionen geborener Feinde: alle dummen Männer.«

72 Seiten, 4.80 Euro

Im Buch blättern
Ansehen bei Amazon

Buchempfehlung

Romantische Geschichten. Elf Erzählungen

Romantische Geschichten. Elf Erzählungen

Romantik! Das ist auch – aber eben nicht nur – eine Epoche. Wenn wir heute etwas romantisch finden oder nennen, schwingt darin die Sehnsucht und die Leidenschaft der jungen Autoren, die seit dem Ausklang des 18. Jahrhundert ihre Gefühlswelt gegen die von der Aufklärung geforderte Vernunft verteidigt haben. So sind vor 200 Jahren wundervolle Erzählungen entstanden. Sie handeln von der Suche nach einer verlorengegangenen Welt des Wunderbaren, sind melancholisch oder mythisch oder märchenhaft, jedenfalls aber romantisch - damals wie heute. Michael Holzinger hat für diese preiswerte Leseausgabe elf der schönsten romantischen Erzählungen ausgewählt.

442 Seiten, 16.80 Euro

Ansehen bei Amazon