Liberum arbitrium indifferentiae

[595] Liberum arbitrium indifferentiae (»libertas aequilibrii«): absolute Wahlfreiheit und Willkür (s. d.), Vermögen, in einem gegebenen Momente sich für das eine wie für das entgegengesetzte Motiv frei, grundlos, undeterminiert entscheiden zu können. Die Annahme einer solchen bei älteren Philosophen ist nur eine Übertreibung der psychologischen Willensfreiheit (s. d.); zuweilen bedeutet sie nicht mehr als diese.

Nach CLEMENS ALEXANDRINUS ist »liberum arbitrium« die »virtus« der Seele, »qua se possit ad quos actus velit inclinare«. AUGUSTINUS definiert: »Liberum arbitrium est facultas rationis et voluntatis, qua bonum eligitur gratia assistente, et malum ea desistente« (De lib. arb. 1). ANSELM erklärt das liberum arbitrium als »potestas servandi rectitudinem voluntatis propter ipsam rectitudinem« (De lib. arb. 3). RICHARD VON ST. VICTOR bemerkt: »Nos autem arbitrium hominis idcirco liberum dicimus, non quia promptum habet bonum et malum facere, sed quia liberum habet bono vel malo non consentire« (De statu int. homin. tr. 1, C. 3, 13). BERNHARD VON CLAIRVAUX sagt: »Ubi voluntas, ibi libertas. Et hoc est, quod dici puto liberum arbitrium« (De grat. C. 1, 2). ABAELARD: »Liberum arbitrium definientes philosophi dixerunt liberum de voluntate iudicium. Arbitrium quippe est ipsa deliberatio sive diiudicatio animi, qua se aliquid facere vel dimittere quilibet proponit« (Intr. ad theol. III, 7). »Liberum arbitrium est ipsa facultas deliberandi et diiudicandi id, quod velit facere, an scilicet sit faciendum, an non, quod elegerit sequendum« (vgl. STÖCKL. I, 261). PETRUS LOMBARDUS erklärt: »Arbitrium. – quia sine coactione et necessitate valet appetere vel eligere, quod ex ratione decreverit« (Lib. sent. II, 25, 5). ALBERTUS MAGNUS bestimmt: »Liberum arbitrium est de his, quae in nobis sunt, et quorum nos ipsi causa sumus agendi vel non agendi« (Sum. th. II, qu. 58). »Propter hoc dicitur liberum arbitrium, quia in arbitrando non habet limites sibi praefixos, quantum debeat moderari pro ratione et pro voluntate« (Sum. de creat. II, 68, 2). THOMAS betont: »Voluntas et liberum arbitrium non duae, sod una tantum potentia sunt« (Sum. th. I, 83, 4). »Liberum arbitrium est ipsa voluntas« (De verit. qu. 24, 6). »Actus liberi arbitrii est electio« (Sum th. II, 83, 3). DURAND VON ST. POURÇAIN[595] erklärt: »Libertas arbitrii est, qua quis potest in aliquem actum vel eius oppositum contrarie vel contradictorie.« DUNS SCOTUS meint: »Voluntas... libera est ad oppositos actus« (Lib. sent. 1, d. 39, qu. 5, 15).

Nach GOCLEN ist liberum arbitrium »voluntas ut fertur sine coactione in aliqua re. Nam voluntas potest velle, vel non velle« (Lex. philos. p. 643). Nach MALEBRANCHE ist liberum arbitrium »la puissance de vouloir ou de ne pas vouloir, ou bien de vouloir le contraire« (Rech. I, 1). Gegen das liberum arbitrium erklärt sich LEIBNIZ (Theodic. I. B., § 46). Vgl. Willensfreiheit, Willkür.

Quelle:
Eisler, Rudolf: Wörterbuch der philosophischen Begriffe, Band 1. Berlin 1904, S. 595-596.
Lizenz:
Faksimiles:
595 | 596
Kategorien: