Online-Bibliothek

Peter Kunrad

[86] De Summerabend lockt Herr Paster rut.

He stoppt en Kalkpip, treckt de Nachtmütz deper

Un slarrt vœr Dœr un sett sik ünnern Linnbom.

De Schatten reckt al lank bet anne Kark.

De Moorlüd gat, ęr Körv un Kruken leddig,[87]

Mit blanke Schüffeln op de breden Schullern

In möden Schritt un krumme Kneen to Hus.

Ok klappert al de Ammers um de Eck:

Dat Mäden kumt mit blote Föt vunt Melken;

De Backen glöht ęr vun de sware Drach;

Se bögt de Tön vœrsichtig œwern Drüssel,

Un lisen glitt se sitwarts inne Dœr. –

Un binnen hört man hell en frische Stimm,

Se lacht un snackt, dat Seel in Ammer klœtert,

Denn trillert sacht en Leed de Dęl hentlank,

Un wedder kumt en lisen Schritt vœr Dœr.

Süh hin! Weer dat en Ros', dit is en Lilg,

So fin un witt un doch in vuller Blöt,

Man meen, man seeg en Drom mit waken Ogen,

Un dacht, se war verflegen un verswinn'.

Doch swinnt se nich; se trippelt na de Bank

Un fat de ol Herr Pastor um den Hals

Un fichelt em un kloppt em oppe Backen.

Dat mak sik jüst as Winteris un Vœrjahr:

De Ole mit de depen düstern Runzeln,

Un Lotte mit de witten glatten Hann'.

He dau ok richti op vun all dat Kluckern,

Dat helle Water stunn em inne Ogn.

Wi günn' dat uns wul lewer as de Ol –

Min Lęser un ik sülbn – doch harr se Rech,

He weer en Seel so gut, ęr lewe Vader.[88]

De Ole rück en bęten anne Sit,

Doch Lotte leep noch wedder rin int Hus,

Se broch en Sett mit junge Zuckerarfen,

Un seet un pal se ut mit flinke Fingern.

Do keem de Strat tohöch bi'n Waterbęk,

Wo witt as Snee de Heck vun Fleder blöh,

De ole Vullmach rop in blanke Tüffeln,

De Kopp binah noch witter as de Blöm,

De Rügg so krumm as weer he'n Ellhornstubben.

He much dat ok wul bi sik sülbn bedenken,

He stütt sik op sin Stock un rich sik op,

Keek na de Blöm un schütt de grauen Lucken.

Denn krop he allnagrad de Strat tohöch:

Herr Paster gung em wücke Schritt entgegen,

Gev em de Hand un trock em na de Bank: –

Dar seet he, twischen Lotte un Herr Paster.

Eerst weer he wat verpust un sünder Athem,

Doch keem he na un na to Stimm un Wort,

Un snack so munter, weer so frisch un risch,

As stunn he Achtein neger as de Tachndig.

He meen, he blöh nu as de Flederbom,

Un neegstens war he röthlig as en Appel,

Un wenn lütt Jumfer so lang töben wüll,

So war he noch sin Danzschoh wedder söken;

He weer man blot ni sęker vœr den Docter,[89]

De jüstement em jümmer inne Queer leep,

Un nu al wedder na den Paster stür,

As wull he Een vun unse Dree to Bett bringn –

He much wul węten, wer dat węsen schull, –

Un darbi lach de Griskopp as en Spitzbov,

Dat he vœr Hosten sticken schull, un roder

As Lotte war un as en Bunkerappel.

De Docter stür ok richti na se to.

He gröt de Dree un wünsch en guden Abend,

Un as Herr Paster sä, he much sik setten,

So trock he sik en lüttje Bank torech

Un sett sik grade œwer vun de Annern.

Herr Vullmach harr de Luch noch nich int Spor;

He heel de Kneen un host un keek na Lotte,

De weer noch roth un drau em mitten Finger.

De Docter dęd, as wuss he narbens vun;

He frag Herr Vullmach, ob de Bost noch gut weer

Un wa dat sunsten stunn mit de Gesundheit.

Herr Docter, seggt de Ol un richt sik höger,

De Been wüllt man ni jümmer as de Kopp,

Doch is dat Hart noch sund as Fisch int Water;

Un œwerhaupt, dat mutt ik rein ut seggn:

De Docters sünd mi as en Dorn int Og,

Ik löv, de hebbt de Krankheit in ęr Kruken.

Denn – nix vœr ungut – nęhm ik Em man sülbn,[90]

He is eerst wücke Węken hier int Kaspel,

Nu kumt aln Koppel Krankheit achterna.

Wat wussen wi vun Gripp un galstrisch Fewer,

Vun Reimertissen un de annern Dinger!

Harrn wi mal Snœv, so neemn wi wat to sweten,

Dat Lifweh eet man weg, vœr Koppweh sleep man,

Un gegen Anwass hölp en isen Spaden –

Wa is dat nu mit David achtern Dik?

De Docter seeg verlęgen na sin Föt,

As wull he ut de Eer en Antwort söken.

Doch Lotte keem em mitte Mund tovœr:

Hett Obbe noch ni hört – vergangen Nach?

Se halen Vatter güstern noch in Düstern.

»De is bi Gott den Herrn«, seggt do de Paster.

Dat ol Gesich, dat eerst so fründli lach,

War do mit eenmal runzelig un düster,

Un truri sä he sachen: He is dot!

Dat weer de letzte vun min Scholkamraden.

Nu kumt wul ok an mi nagrad de Reeg.

Wa menni Spaß hebbt wi tosam verlęvt!

He weer je'n Stukel mit en swacke Bost,

Doch vull vun Knęp un luter dulle Faxen.

Wi meenn, he harr man kum dat Lębenslich,

Un dachen oft, he war int Lachen sticken;

Doch hett dat noch binah am längsten brennt –

Un ik bün nu de Stummel opt Profitjen,

De neegste Windstot weiht mi ok wul ut.[91]

Dat weer en egen Mann, seggt do de Docter –

As dur em, dat de Ol so truri toseet,

Un söch he em inn anner Spor to bringn –

Wat harr he all in Kopp un inne Fingern,

Un Allens stunn em drulli eernsthaft an.

He full mi glik int Og noch oppen Wagen,

As ik ut Kiel vun Gündsit rœwer keem.

Se harrn hier jüs en lusti Schibenscheten

Un trocken mit en Trummel langs de Strat:

Do stręv de lüttje David krumm vœrop,

De Bost behungn mit Kęden un en Schild

So grot un breet, dat em binah versteek;

Man ęben glup de Kopp derœwer hin,

So listi as en Muskopp ut en Kees.

Un achter em de grote dumme Smid,

As Garden seggt: de grote Risenbiter –

Ik meen, ik seeg dat ole Testament

Un Goliath un David hier in Fründschop.

Un as de Lütt mi majestätisch gröt,

Un Goliath de Fahn herummer swunk, –

He harr mi meist vun Wagen raffer rakt, –

Do meen ik fast, ol Büsum steeg ut Haff

Un Waghals trock herum mit all sin Kalwer.

Herr Paster grin un krau sik mitte Pip:

Ja, dat is wahr, he weer en rechten Kobold!

Nix weer der los, ol David weer der mank,[92]

Bi Nacht un Dag, in Guden un in Slechten;

Un spęl man Lischen Allerlei mal rug,

So stunn he glik, as wenn he't raken harr,

Mit beide Hann' hoch inne Jackentaschen

– Ol Garden sä: de grise Hangelputt –

Un hör andächti to, as inne Kark.

Des Morgens, wenn de Dag man ęben grau,

So fech he al to Warkstęd na den Discher.

De Fingern hungn binah bet anne Eer,

Un reck he denn de langen Arms herut,

Un weih darmit, as sin Gewohnheit weer,

So leet he as en Buckmœl mit een Flœgel:

De Thierarzt nöm em jümmer Telegraph.

O nę! seggt Lotte, Vatter, weest du noch –

Un darbi lach se hartli, dat dat schall –

Am dullsten weer dat bi de Cholera.

Do hür he sik inn Thorn de Klockenstuv

Un leet sik inne Heid en Antog maken,

Jüs as dat Bild, wat du vun Hamborg kreegst,

De Hot un Büx un Hannschen, allns vun Ledder.

De Jungens repen: David in Hanßupp!

Vœr Mund un Ogen weern der runne Löcker,

En mischen Fürstav harr he inne Hand,

En lange Pip – so steeg he hin to Kark.

Ol Garden stunn hier jüstement vœr Dœr,

De sett ęr Bandputt mit de Melk na Eer,

Un hęv de Krücken œwern Kopp to höch

Un seggt: de leddern Jung stiggt rop nan Himmel!

Wa hebbt wi lacht! Ik harr je grässlich Angst,[93]

Doch do vergeet ik Cholera un Allens.

De Docter lach, un ok de Paster smuster,

De Vullmach smuster blid un smerri mit.

Na! na! Gott heff em sęli, seggt he denn,

Dœrdręben weer he, doch sin Dag' ni slech,

Un steek he ok vull gottsvergęten Knęp.

In jüngern Jahren weer he redi dwattsch!

Ik weet noch, mal ins wull he Jäger spęln,

Doch leep he swar un riden kunn he gar ni,

So mak he sik inn Dik en Hütt ut Reth.

Dar harr he nu en Reeg vun Flintenlöp

Ut ole Knappers vun den Büssensmid,

Ik löv, he sä, dat weer en Batterie,

Un darmit schull dat op de Aanten los.

Op eenmal Abends inne Schummerntid,

Perdauz! dar hört wi'n Knappern un en Knalln,

Un Alle lopt wi ruter na de Mœl:

Dar drift de Hütt in Stücken rum opt Water,[94]

Un ut de Rüschen quäkt en lüttje Stimm,

Binah as Vœrjahrstid en Hasselpock;

Denn pallscht der wat dœr Slick un Slamm hendœr

Un darmit kruppt en Dings to't Water rut.

De Dierns schreegn: Herrje! dats Otter Büngel!

Doch David weer dat, natter as en Katt,

Un swatter as en Schösteenfęgerjung.

Un mit dat Jagen harr dat ganz en Enn'.

Doch nu verfull he hitzig op de Böker,

Un seet bet œwer Näs un Ohrn derin,

Noch deper, löv ik, as in Mœlendik.

He söch na ole Steen un Dinger rum,

Un sammel sik en Tünnssack vull vun Rümpels.

Wi harrn to Hus en ol verrusten Slœtel,

Den gev ik mal an Krüschau Timm sin Hans,

De broch em denn des Abends hin na David

Un sä, he harr em dicht bi Tielen funn',

Dar weer he ut en depen Graben kleit.

Wat gev't en Lębend! David muss je los,

Un söch bi Tielen veertein Dag' dat Slött,

Un schrev na Kiel un Gott weet wo noch hin:

He harr de Slœtel vun de Tielenborg,

Un neegstens war he ok dat Slött entdecken.

De Tiden ward nu anners, segg de Ol,

Ik weet ni, wat ik seggn schall to de Welt,

Gelehrter ward se, awer ok so stumm,[95]

So old un so vernünfti un so lerri –

Am Ende hett ol Garden doch noch Recht,

Se seggt: de Minschen makt nu Allens ęben,

Se föhrt de Bargen af, de Löcker to,

Un sünd se mal mit all de Arbeit klar,

So stött uns Herrgott Allens œwern Hupen.

Nę! nę! do weer dat fröher 'n anner Tid,

Do sungn doch nich int Vœrjahr al de Grillen,

Un de Verstand de keem eerst mit de Jahrn,

As Peter Bur noch lęv, de Dubenkönig,

Un bummeln Hans un Krüschan Pipendeckel –

Bur Peter sä ni anners as de Hœv,

He fung em oft en smucken Prüker weg –

Un grote Jab, de lewer Höhner greep.

Wat weer't en Tid, wat weer dat do vœrn Lęben!

Grot Jab wahn bi den Pohl int lüttje Hus,

Dar wussen domals grote Eschen rum

Un um den Kruthof harr he'n hogen Wall.

De Jakob sä, dat weer sin feste Burg.

He weer Een vun de graben Æwerelfschen

Un harr en heel verdreihte, dwattsche Sprak,

Snack jümmer vun sin »Wörteln« un »Artüffeln«.

Dar seeten wi in Summer oppe Grasbank,

Un Peter Bur un Krüschan streden sik;

Grot Jab vertell uns Dünjens merrn dermank

Un putz sin holten Sleev un Spillbomlępels,

Ik sä mitünner: Jakob Lępelfręter,

Denn war he splitterhagelrasend dull

Un schull – em kunn de Döwel nich verstan.[96]

De junge Welt is gänzli anners warn,

De lęs't Avisen, spęlt int Weertshus Karten,

Dar is keen rechte Lust, de hebbt keen Lęben,

De sünd al vœr de Jahren old un kold.

Herr Vullmacht hett nich Unrech, seggt de Docter,

Mi dünkt dat ok, de Welt ward jümmer koler;

En ächten Bruskopp süht man nu man selten,

Un Allens ward vernünftig, still un old.

Herr Docter, seggt de Paster, nich to rasch!

Se sünd noch junk, Se kennt uns noch ni recht;

Doch dach ik ehr, Se streden vœr den Fortschritt,

Dat is je Mod in disse kloke Tid.

Ik löv ok, dat dat vœrwarts geit, Herr Paster,

Seggt do de Docter 'n bęten roth umn Kopp:

Doch stat wi grade in den Æwergank,

Dat Ole fallt un Niet is noch ni dar,

Dat schint mi würkli gegen fröher kahl,

As Jeder noch vœr sik lęv frisch un fröhlich.

Do neem Herr Paster wedderum dat Wort:

Min lewe Docter, seggt he, nich vœr ungut,

Wat man ni kennt, dat schull man ni verdammn.

En jede Stand hett doch sin egen Welt,

Un jede Lębenstid ęr egen Form,[97]

Un tritt man rut, un steit man buten vœr,

So meent man, binn' is Allens still un dot;

Un doch is binn' dat Lęben so as sunst,

Un Allens hett sin Deel an Freid un Leid,

Un lerrig geit keen Hart dœr disse Welt.

Herr Vullmacht süht vundag' man 'n bęten düster,

Sunst war he ębn so spręken as ik sülm.

De Bur hett ok sin egen lüttje Welt,

Un wer se sehn will, de mutt Ogen hebbn,

Un is se nich so lud as fröherhin,

So kik he um so deper, niper to,

Un hett he denn en Hart vœr se in Liv,

So ward he finn', de Welt is noch so vull,

So sęlig un so heimisch un so bunt,

As uns de besten Schriften man vertellt.

Herr Vullmach seeg no'n bęten düster ut,

Doch nick he stumm sin Bifall to Herr Paster,

Un fast in Iwer fahr Herr Paster fort:

Vœr korten eerst passeer hier en Geschichte,

De mutt ik Se, Herr Docter, doch vertelln,

– Herr Vullmach kennt se ębn so gut as ik –

Denn stimmt Se noch am Ende mit mi in:

De Jugend hett noch nich to vęl Verstand

Un is, as wi wul seggn warn, to romantisch. –

Hier weer min Lęben noch keen Schauspiel węn.

Do heet dat mal en Dag: Nu kumt Kemedie![98]

In Dischers Pesel schull't Theater stan,

Driadrium, as Garderut sik utdrück.

Dat weer en lüttje Bann' vun wücke Mann,

De inne slechste Tid op Dörpen spęl.

Des Sünndags ström dat na de Kęgelbahn

– Den Mandag weer de Anfang vunt Theater, –

Dat Junkvolk, wat man Been harr, weer to Gang,

Um sacht en Glup vunt Wunnerthier to kriegen.

De Peselfinstern weern mit Säck behungn,

De glasen Dœr sogar noch mit en Laken.

Denn binnen bu'n se all de Wunner op,

Dar gnasch un brasch dat, ballern Biel un Hamer

Un Sag un Hœwel maken groten Larm.

De Jungens luern sachen dœr de Ritzen

Un repen dann un wann: Nu kik! dar is Een!

Dat Kęgeln un dat Spill war rein vergęten,

»Rum alle Nęgn« – dat mak vundag' keen Indruck:

De Ogen segen rüggwarts œwer de Schullern.

Süh dar! dar keem en swarten Kruskopp rut,

Hemdsmauen un op Tüffeln, flink un fründli,

Un snack un dę, as hör he merrn dermank:

Un doch so hochdütsch, orndli breet un vœrnęhm,

Recht œwer de Bost, de Tüffeln wit vuneen,

Un snack vun Bahn un Kęgeln as en Kenner.

De Junges drängn sik as en Klun herum

Un alle starrn em pillik int Gesich.

Doch stunn he man en lüttjet Ogenblick,

Denn brus' he sik de Haar op mit de Hann'

Un witsch hinin na Dœr un snapp se to –

Un alle Herrlichkeit weer achtert Laken.[99]

Dar seet vundag' en Bengel mank den Tropp,

De sunst ni geern de Kegelbahn besöch.

He stell sik, as de Kruskopp ruter keem,

Wat anne Sit, un heel de groten Hann'

Torügg, un dat Gesich nieschirig vœrwarts.

Dat Kinn weer em noch länger as gewöhnli,

As he sik as en Hadbar Lankhals reck,

De groten Backen babn de annern Köpp,

Un Mund un Ogen apn as Spikerluken;

Un as he wegwitsch, seet he oppe Bank

Un sä keen Wort, as he gewöhnli dę.[100]

Sin Vader weer al lange Jahren dot,

Sin Moder lęv as Wętfru op de Stell:

Dar steit dat Hus, to Süden anne Brügg.

Se harrn ęr Brot un lęvten still un enig,

Denn arbeidn kunn un much he as en Pęrd,

Un anners keem he selten ut de Dœr.

De jungen Bengels harrn em oft tum Besten,

He gung je ni to Danz un to Gelagg,

De Mädens nömn em darum sündern Klas,

Fürböter ok wul vœr sin roden Haar.

Doch sän se dat ni geern, dat he dat hör.

Denn malins op en Kranzbeer bi den Püttjer

Keem Juchen Grofsmid krœtig op em to

(De Stankversit, as jümmer dun un nęti)

Un seggt to em: Fürböter, brennt de Kopp?

Mit eenmal hett de Kunrad em bi'n Kripps

Un smitt em œwern Disch weg ünner de Bank,

Un nimt sin Pip un seggt keen Wort un geit.

Vundag' weer he de Eerste nich vunn Platz.

He seet un hör noch na den hinken Sadler,

De vunt Theater un vun Wien vertell.

De harr bet Ungern un de Türken reis't

Un keem na vęle Jahren lahm to Hus.

Sin Broder meen, de lüttje dicke Brügger,

De Wilden harrn sin Knöp vœr Gold ansehn

Un mit en Biel sin linker Hacksęhn afhaut.

De sprok vun Wiener »Brader« un Theater,

Vun Wilhelm Tell un all de grote Pracht[101]

Un vun de Kronlamp mit de dusend Lichten,

Un Kunrad hör em nip mit Lüsten to.

De Mandagabend gungt denn richti los.

De groten Scholjungs harrn de Zettels schręben

Mit prente Bokstabn: Die geraubte Jungfrau.

En keiten Burschen mit en Zuckerhot

Verdeel se al an Morgen Hus bi Hus

Un sä, dat Stück weer gänzli wunnervull.

Des Abends trock dat lank de grote Strat,

De Dierns mit de blanken Sünndasmützen,

De Bengels all in Wix un mitte Pip.

Dat drev hentlank, as wenn dat Jahrmark weer,

Un Allens bög bi'n Discher umme Eck.

Ok Peter Kunrad arbei' langs de Steenbrügg

Un trock de groten Been un harr dat hild.

As ik der keem, do weer he al an Platz.

He stunn mit beide Armens oppen Rügg

Un keek mit grote Ogen na den Vœrhang.

De weer mit blaue Wulken dick bemalt

Un inne Meert en witte Frunsperson,

De rechter Arm tohöch, as wenn se wink,

De spitze Fot vœrut, as wenn se flog,

Un dœr de Rocken blitzen ęr de Lichten;

Dar weern wul hin un wedder Löcker in.

Mitünner swunk un weih se hin un hęr,

Denn gungn de Lichten ut, de Löcker to,

Un dœr de Schuller blenker denn en Og.[102]

Denn reep dat Lüttvolk oppe letzte Platz:

He kikt! he kikt! un alle Dierns lachen.

Doch Kunrad stunn un ripp un röhr sik nich.

He hör ni mal, wat blinne Peter spęl,

Den Sehnsuchtswalzer un de schönsten Pulkas,

Wa lisen alle Föt den Takt to slogen,

So dat de ganze Opbu danzen dę.

Am Ende war der eenmal, tweemal klingelt,

Un blinne Peter spęl dat Mantelleed,

Denn noch eenmal: Thalia flog tohöch,

Un vœr uns stunn de Welt un noch en Dörp.

Wa weer dat schön! wa weer dat all natürlich!

Un Hinnerk Kik sin Kasten nix dargegen,

Sogar dat splinternie Poppenspill,

Wat Wilhelm Reimers Heider Pęrmark wis',

De Riesin, de int Haar en Ambult drog,

De Declamor, de Bli- un Füerfręter –

Dat weer darbi as Maanschin bi de Sünn',

Koppschoster Hans bi König Salomon!

De Kruskopp mak den wilden Röwerhauptmann,

Un ręd vun Mord un Dodslag as en Spaß,

Un harr en Bart, un weer mit een Wort gręsig!

De Bursche spęl en flinken Sniderjung.

He seet un neih – de Röwer keem herin –

He seet un dröm un war em gar ni wis.

De Röwer stött den Disch um, wo he seet:[103]

Do glitsch he anne Eer un neih noch fort.

Doch as de Röwer pral un he tohöch keek –

Herrjemine! wat mak he vœrn Gesicht!

Un flog, as weer he'n Vagel, op dat Eckschapp.

De Bengels lachen, dat de Pesel drœhn.

De Hauptperson dat weer de Snidersdochter,

En junge Diern vun föfftein, süsstein Jahr.

Ik weet ni rech mehr, wa dat Stück tohophung,

Genog, se keem nich glik bi'n eersten Optog.

De Pesel weer noch lud un vull int Lachen,

Do keem se – un mit eenmal war dat still,

As flog der, wie man seggt, en Geist dœrt Hus.

Ik kann ni seggn, mi sülm war so to Moth.

Ik seeg mi gau mal um, ob ik ni dröm:

Do stunn de arme Kunrad rein verblixt,

De Hann' tohöch un Mund un Ogen apen,

As kunn he't ni begripen un ni faten.

De Lüttje weer ok recht en Unschuldsbild.

De Ogen lachen bi de swarten Haar,

Se sprok so schu un schüchtern un so ehrbar,

Se weer so flink, so blöd un doch so nüdli,

Se spęl de Rull, as weer se vœr ęr makt:

Gewiss, dat weer de wahre reine Unschuld.

Ik schall ni seggn, wat Peter Kunrad dach.

He stunn dat ganze Stück lank as verbistert,

Un as de Röwerhauptmann mit ęr wegdrog,[104]

Do glinstern em de Parlen vœr den Kopp,

He hęv de Fot, as wull he achterna,

Un ball de Fust – doch glik besunn he sik

Un stell sik anne Wand hin as en Pahl.

So stunn he noch as al dat Stück to Enn' weer

Un alle Lüd sik ut den Pesel maken.

Op eenmal greep he endli na sin Mütz,

Un trock se inne Ogn un dräng sik rut

Un slunter achtern Dik alleen to Hus. –

De Spęlers bleben länger as se dachten,

Se harrn en gut Geschäff un schöne Innahm.

De Buern keemn vun alle Dörpen hęr,[105]

Sogar de kloken Heiders lepen rut,

Den Kruskopp un dat smucke Kind to sehn.

Des Sünndags heel dat vull vun Wagn un Pęr;

Dat Dörp weer ganz verännert un verwandelt;

De Waterbörs' un alle flogen op

Un Danzgelagg un Kranz- un Finsterbeer:

Dar war vun nix mehr spraken as Theater.

Ut Peter Kunrad warn wi gar ni klok.

He kreeg en nien Rock, en nie Mütz,

Un vœr de smęrten Schoh 'n Paar blanke Stęweln,

Un blev doch still un arbeitsam as anners.

Doch jeden Abend, wenn't Kemedie gev,

So mak he sik al tidi oppe Been

Un stell sik ünnern Lüchter anne Wand

– De Bursche nömn em heemli Lichtenpahl –

Un weer dat ut, so gung he still to Hus.

De Kruskopp mak sik bald int Dörp bekannt,

Un alle sän, he leet en netten Minschen,

So orndli un bescheden un vernünfti,

Un gar ni as en Rummerdriwer hör,

Un as man en Kemedijanten dacht harr. –

He leep hier oft bi Niklas anne Brügg,

Wo Peter Kunrad Abnds gewöhnli seet.

Ok anner Bengels kemmn der na un na,

Un unse Kruskopp weer denn ant Vertelln,

De Annern swegen still un hörten to.[106]

Wer schull dat dacht hebbn? Kunrad war so drist

Un frag em bald na dit un dat un Allens,

As weer em nu de Kękelreem eerst snędn.

Se sän, he weer so dumm ni, as se meenn,

Un wussen nich, wo he derbi kam weer,

Denn in de Scholtid hör he to de Slechsten.

He frog sogar mal na'n Kemedienbok,

Un as de Kruskopp sä, he schull man hinkam,

So sä he richti to, he wull dat halen.

He gung ok würkli ropper na't Rundeel

– Dar harrn se bi den Farwer ęr Quarteer –

Un keem eerst lat in düstern Abend wedder.

Ok blev dat ni bi eenmal un dat anner:

He harr des Abends bald sin Stig darhin,

Un mit de Kruskopp war he ganz vertrut. –

Dat stille Water hett en depen Grund. –

De Tiden lopt, de Winter keem heran,

Theater un Kemedie war wat Oles,

Dat Dörp war still, de Buern blebn to Hus,

De Spęlers packen in un trocken weg

Un Allens gung sin oln bekannten Gank;

Doch harrn se seggt, to Summer keemn se wedder.

Uns Kunrad weer de ole sündern Klas.

He gung un dröm un arbei' as gewöhnli.

Sin Moder sä, he seet des Abnds un lęs'

Un kreeg des Sünnabnds Böker ut de Heid,

Ok wul en Breef, se wuss ni vun wokeen:[107]

De harr he jümmer bi sik inne Tasch.

De Bengels sän, he wull studeren lehrn,

De Olen meenn, he weer ni recht bi Trost,

Dat war em gan as Hanssen vun Süntann

Un as Klas Groth ut Holm, de Rękenmeisters;

De seten ok to lęsen un to ręken,

Un ręken sik vun Hus un Klus' heraf.

Klas Groth weer mal bi't Haufahrn oppe Wisch,

He stunn un fork, sin Fru weer babn un la':

Op eenmal fallt em dat Exempel in,

Wat de Professer ut Berlin em schickt harr.

Do grippt he na sin Jack un na sin Hot,

Un löppt to Hus un slutt sik in sin Kamer

Un kumt in wücke Dag' ni wedder rut.

Sin Fru sitt babn opt För un röppt un schriggt,

He hört dat nich un süht ni op noch um,

Bet wücke vun de Nawers ęr to Hus hölpt.

Ik drop em mal des Sünndags na de Prędig,

Un frog em, wa dat gung un wat he mak.

»Ganz gut«, seggt he, »Herr Paster!« un ik frog em

Na dit un dat, un wat he lęsen de.

Do mark ik wul, dat gung der bunt hendœr.

He klag mi, dat he gar to weni lehrt harr,[108]

Un dat man dat nich inne Schol bedach.

Ik sä em, wenn he Lust to lęsen harr,

So wull ik em wat gębn, wat he verstunn. –

Nu keem he denn ok bald un hal sik wat,

Un snack vernünfti, drist un fri un nett,

Un wenn he't dœr harr, bę he um wat Nies

Un frog na dat, wat he ni rech verstunn.

So gung de Winter hin, dat Vœrjahr keem,

Un Peter muss bi't Plögen un bi't Seiden.

Ik seeg em selten anners as in Kark,

Doch gung he ok wul na de Kęgelbahn.

Dat narrn un drilln weer awer ganz vœrbi.

De Dierns sän, Fürböter weer keen Dutt,

Wenn he man blot no'n bęten danzen lehr

Un denn dat Drömn bi helligen Dagen naleet.

In Summer weer de Kruskopp wedder dar.

He klag, de Winter harr se banni mitnahm'.

De nie Sammtrock vun vergangen Jahr

Harr kahle Stęden un weer orri drœthi.

De kralle Bursche mit den Zuckerhot

Harr lange dünne Been un korte Büxen.

De Kruskopp söch de oln Bekannten op:

Dat eerste Hus weer Peter Kunrad sin.

De Swester un de Moder heeln sik binn',[109]

Ok keem der vunt Theater nix to sehn.

Dat munkel, dat se all ęr Tüg verkofft harrn

Un ganz in Noth un deep in Armoth weern.

Se sän sogar, Peter Kunrad lehn se Geld

Un broch se heemlich Brot un Botter hin.

He seet der oft noch lat bet inne Nacht.

Op eenmal löppt dat as en Für dœrt Dörp:

»Peter Kunrad schall 'n Kemedijantin hebbn,

De junge Diern vun dörtein, veertein Jahr!«

Hans Küster keem un broch mi warm de Nachricht.

Ik sä, dat is en dumme Klœnerie!

Kunrad is klöker as dat halwe Dörp,

En Jeder schull sin egen Drüssel fęgen,

Wi Annern harrn wat anneres to don.

As ik noch schell, kumt Kunrad sin ol Moder

Un weent un schriggt un klagt ęr grote Noth:

Sin Vader war sik noch int Sark umkehren,

Wenn Peter de Kemedijantendiern neem.

Se harr em Allens seggt un weent un schręgen,

Un harr em będt vun Himmmel bet to Eer,

Un Allens weer umsunst; ik much doch hinkam'

Un em mal Schimp un Schann un Scham vœrholn!

As ik der keem, so frag ik, ob dat wahr weer.

Do seggt he: ja, he wull dat Mäden hebbn,

He much ęr lidn, de Diern weer gut un brav.[110]

Do fung sin Moder an: Min Sœn, min Sœn,

Din Vader blött dat Hart noch inne Eer!

Bedenk din Moder un ęr grauen Haar,

Un lat mi doch de Schanddiern buten Hus'!

He seggt ęr ruhi: Moder węs' Se still.

Schall se ni rin, so ga ik sülm hinut.

Ik wuss ni, wat ik seggn schull to den Minschen!

He stunn so fast un sęker as en Bom;

De leet sik vun Vermahnn un Weenn ni schütteln,

Dar muss Verstand un Æwerleggung to.

Ik bę de Olsche, dat se uns alleen leet,

Un neem em ruhig un vernünfti vœr.

He sä, de Lüd weern in de grötste Noth,

Se harrn nix mehr to biten un to bręken

Un all ęr Tüg un Saken lang verkofft.

De Kruskopp wull abslut na'n grötern Ort,

De Annern wussen denn ni ut noch in;

De Bursche schull en orndli Handwark lehren,

De Moder kenn dat Sticken un dat Neiden

Un kunn sik nährn, wenn he ęr 'n bęten hölp,

De Diern weer gut, he wull un muss ęr hebbn,

He war sik umbringn, wenn he ęr ni kreeg!

Ik stell em Allens vœr, wat mœgli weer,

Un sä, dat kunn un war sin Dag' ni gut gan,[111]

He leep mit waken Ogen rin int Unglück,

Gut much se węn, se weer vœr em ni passlich,

Un dit un dat un wat ik Allens sä.

»Herr Paster«, seggt he, »das nu all to lat,

Ik mag ęr lidn, ik kann ni ahn ęr lęben,

Un wat ik toseggt heff, dat will ik holn.«

Nu seeg ik sülm, dat Ręden keem to lat,

De Sak muss nu ręn Lop hebbn as se leep,

An Holn un Stüern weer ni mehr to denken.

Do sä ik denn, se weer je noch so junk,

He much sik dochen jo nich œwerilen,

He schull sik Tid nęhm un sik recht bedenken.

»Dat keem der nich op an, dat wull he don.

Doch harr he dat bedacht un œwerleggt,

Un anners«, seggt he, »war't sin Dag' ni warrn.«

Wat gev dat nu vœrn Snœtern un Vertelln!

Dat weer dat ganze Dörp sin Ehr to neeg.

De olen Wiwer heeln de Köpp tosam,

Bi jede Sot un Stęgelsch stunn en Paar.

Wa hękeln se de arme Diern hendœr!

Nix blev der na, as luter Schęv un Schinn,

Keen ehrli Drapen Blot un keen nütt Haar.

De Dierns sän, se weer en ol Postür,

Un ni mal smuck, man'n bęten opfigurt

Mit Slant un Trant, un ni mal hele Strümp! –[112]

Un weern se nich vœr Peter Kunrad bang węn,

Se harrn ęr sęker utękt mitten Finger.

De gung sin Weg, as wenn em dat ni rak,

Des Abends jümmer ruhi na't Rundeel

Un Jahrmarkt mit ęr dribens ut to Danz.

Ik seeg em noch – wa seeg he glücklich ut! –

Bi helligen Dagen lingelank de Strat,

Un snack mit ęr un harr ęr bi de Hand,

Un scham sik ni, as weert sin lüttje Swester;

Un richti hoch un stolt! man kenn em kum,

So lachen em de Backen un de Ogen.

Dat Mäden gröt bescheden hin un hęr;

De Mannslüd sän, se weer doch würkli smuck:[113]

Wat harr se witte Tähn un rode Backen,

Un weer se ok man lütt bi Peter Kunrad,

Se weer doch smętsch un as en Swölk to Fot.

Se harr ok Abends as en Vagel danzt,

Un weer so nüdlich un so ehrbar węn,

Un so vergnögt, un harr so hartli lacht, –

Sogar Anngreten Möllersch much ęr liden.

Un bi den Farwer weer se as to Hus;

Un as de Kruskopp un de Bursche wegtrock,

Un as de Olsch sik inhür inne Heid,

Do lęv se bi den Farwer as sin Dochder

Un wusch un fęg un schrubb un lehr dat Melken

Un dreih sik keit in ęr Linnwullenrock.

Sogar ol hinken Kunradsche besunn sik

Un sä, wat węn schull, leet sik doch ni ännern,

Vellicht war't ok je bęter, as se dacht harr.

Am Ende keem dat ganze Dörp to Ruh;

Man wücke Ole schütteln noch de Kopp.

So keem toletzt de Hochtidsdag heran.

Wer sęli weer, dat weer uns Peter Kunrad;

De groten Backen stunn' em vuller Thran.

Dat ganze Dörp weer vull Gottlof un Freid.

De Büssen knappen, Abends gev dat Danz,

Un Allens hœg sik an de smucke Brut,

Un Allens gung as sunsten hier op Dörpen.[114]

Dat drop sik jüst den Dag na't Heider Pęrmark.

Wi seten rund herum op de Grotdęl,

Vœr Boos un Afsit hungn der witte Lakens.

De Schaffners gungn mit witte Platens rum. –

Mit eenmal schallt en Orgel vœr de Dœr.

Dat durt ni lang, so spęlt en Vigelin,

Denn kumt en Harf, Gesank un noch wat anners.

Ik seet jüs grade œwer vun dat Brutpaar.

Mit een Mal ward se as de kalkte Wand,

Un Kunrad ganz verhęsbęst un vertünnelt.

Ik meen, dar weer wat los un seeg mi um –

Dar stunn de ganze Sippschaf inne Dœr!

De Orgeldreier mit dat halwe Been,

De Gliederrenker mit sin beiden Kinner,

De Taschenspęler in sin witte Mütz,

De Füerfręter mit de Sęgenbart,

Wat achterto de gęle Barentrecker,

Sogar de grise Jung mitsams sin Ap,

De hoch un klok em vun de Schullern keek.

Se stelln sik sachten in en runne Reeg;

De Stumme, de opt Markt mit Leder handelt,

De Burn gewöhnlich anfat bi de Knöp

(He weer en bleken Mann mit lange Haar,

De schütt he jümmer, wackel mit den Kopp

Un heel de Lüd sin lütten Packen hin;

De Junges sän: De stumme Harfenspęler),

De tręd herut un heel en Art vun Ręd

Vun Dänsch un Hochdütsch un vun anner Spraken,[115]

Un sä, se wünschen Glück un allens Guds

Un będen um en lüttjen warmen Drunk.

De Dörpslüd flogen all verblixt to höch,

Un Kunrad weer verbistert un verbas't,

Sin Brut war witt un roth vœr Scham un Unglück,

Un Moder Kunradsch slog de Hann' tosam.

De Swigermoder fat sik noch am eersten;

Se gung na Kunrad, pust em wat int Ohr,

Denn na de Stumme, gev em frech de Hand

Un stell sik mank de Annern hin un snack.

Wat weer to don? Se kregen wat to lęben,

Doch mit de Hochtid wull dat ni mehr flaschen.[116]

De Brut weer weg un Kunrad stur un stumm.

Dat dur ni lang, so war de Sippschaf lud

Un maken Larm un föhrn dat grote Wort,

Dat seeg 'n Kemedie liker as en Hochtid.

De Stumme fung noch wedder 'n Ręden an,

Verdreih de Ogn un schütt de langen Haar;

De Gliederrenker neem sin Kind tofaten

Un hung dat as en Wründel umme Nack;

De Barentrecker sung un dreih de Orgel;

Den grisen Burschen leep sin Apkatt weg

Un krabbel dœr dat Laken na de Afsit;

De Dierns schregen, Allens keem in Enn',

Un Kunrad leep verdreetli hin un hęr.

Ik gung to Hus un seeg ni, wa dat bileep;

Doch hör ik annern Dags man vun Hans Küster,

Dat weer toletzt noch jümmer arger warn,

Bet Kunrad se mit Sack un Pack herutjag.

De Brut harr weent, de Swigermoder schulln:

»De Lüd weern ębn so gut as alle annern!«

De Olen sän, dat weer je'n Schimp un Schann,

Dat weer je'n rechte Orgeldreierzunft,

Dar kunn je all sin Dag' nix Guds vun warrn,

Dat weer je'n Himphamp as en Disen Heed,

To Rad un Galgen weer dat je de Anfang!

Dat keem am Enn' doch Allens to sik sülm.

Peter Kunrad lęv un arbei' as gewöhnli;[117]

Doch keem sin Fru man selten ut de Dœr,

De Hochtid harr ęr banni Schaden dan,

»Kemedijantsche« heet un blev se jümmer.

Se harrn am levsten nix mit ęr to don,

Se sän, se much ni spręken un ni bręken,

Weer orndli stolt un wuss ni wat se weer.

Mit Moder Kunradsch kunn se sik ni stelln,

Se munkeln gar, de Olsche harr ęr gnübbelt,

Un sän, se seet den ganzen Dag to weenn.

Kunrad war bald noch stiller as tovœrn,

Sin groten Schritt war jümmer swarer gan,

De Backen warn em krœkelich un infulln,

Dat lange Kinn noch länger as gewöhnli,

He weer toletz as Schatten anne Wand,

De Rock hung oppe Arms as oppe Stöcker.

Do heet dat mal, de Kruskopp weer dar wedder,

In Sammtrock, gänzli as de feinste Herr,

In grauen Hot un mit en golle Uhrkęd,

He weer vun Hamborg oder Lübeck kam,

In Düstern – un mit eens na Kunrad gan;

Dar harrn de halwe Nacht noch Lichten brennt.

De Wächter harr ok hört, wa se der snacken,

Een gänzli lud, un Een harr weent un snuckert.

Sehn harr he nix, de Finstern weern behungn,

Doch seeg he oft en Schatten, de der fecht

Un snack, un denn weer Allens dot un still.

So munkelt dat den annern Dag int Dörp.[118]

Den drütten Morgen kam ik vœr de Dœr,

As min Gewohnheit is, noch orri tidi,

Un hal mi ut de Pump en Glas vull Water:

Do kumt der'n Wagen rop vun Peter Kunrad.

Ik sta un pump – do kumt he jüs tohöch.

Vœrto sitt Peter Kunrad mit de Kruskopp

Un merren in sin Fru un Swigermoder

Mit Kisten un mit Kasten un mit Saken.

De Kruskopp un de Moder gröt mi frech,

De Fru seet nül mit beide Hann' vœr Ogen

Un Kunrad mit de Hot deep int Gesich.

Wa seeg he gottsbedröft un slagen ut!

He heel dat Leid, as fahr he sik na'n Richplatz.

Ik meen, ik seeg de Dod mit Swęp un Pitsch.

He sä keen Wort un trock man kum de Hot.

Ik wuss ni, wat ik seggn un denken schull,

Un stunn noch lang un seeg se achterna,

Bet mi de Fingern vun dat Water frorn.

Ik gung des Morns na Moder Kunradsche,

Un wull ęr fragen, wat se mak un dę;

Mi düch, ik kunn dat ni mehr ruhig ansehn.

De hink mi al entgegen bi de Dœr,

Un wisch sik mit den Platen dat Gesich

Un sä, as ik ęr frag: »Dat Unglückskind!

Och Gott, du lewe Gott, wa schull't wul gan!

Se süken hier je bi enanner hin!

Min Peter halt dat Stück gewiss ni dœr![119]

De arme Diern! och Gott! se weer ni slech!

Ik heff je ümmer seggt, dat kunn ni angan,

Se warn dat noch belęben un befinn'!

De slechten Minschen! un de Klatscherie!

De arme Diern, se kunn dat je ni utholn!

De Olsche! nę – de is an Allens schuld!

Ik heff keen Schuld! gewiss ni, Herr Pastor!«

Ik frag ęr, wat vœrn Schuld un wat vœr Lüd,

Un wat se meen – wo Peter Kunrad hin weer?

»Och Gott, seggt se, de bringt sin Fru na Heid,

De will je mit ęr Moder weg na Hamborg,

– Ik weet ni, wat se opt Theater schall? –

De hett je so vęl klœnt, bet se't entwei harr!

De drückt min arme Sœn dat Hart noch af!«

Dat dacht ik ok. Doch hier weer Allns to lat,

Hier weer wul nix to trösten un to hölpen.

Am Namiddag keem Peter Kunrad wedder,

Ik seeg em noch, wa he inn Wagen hung,

Ik wuss ni, ob he dot weer oder lębndi,

He seeg erschreckli, gottsbarmharti ut!

He gröt mi ni un sä keen starbens Wort,

Un as ik hingung, tuck un muck he nich,

Un weer, as wenn nix los weer, bi de Arbeit.

He seeg mi fast un ruhig inne Ogen,

– Ik wuss ni, wat ik seggn schull to den Minschen! –

Un weer so bleek, as keem he ut de Eer,[120]

Un as ik anfangn wull un wull em trösten,

Do fat he mi ann Arm un segg: »Herr Paster,

Se meent dat gut – doch nu is Allns to lat.«

Wat schull ik don? Ik seeg, he harr wul recht,

Un dach, de stille Arbeit much em trösten. –

He ree ok ut to plögen as gewöhnli,

Doch hung he oppe Pęr, as weer he dun,

Un Abends keem he wedder, gung to Bett,

Un leeg man wücke Dag', so weer he'n Lik,

Un liggt un slöppt hier'n beten œwer hin;

Herr Docter hett den Likensteen wul sehn,

Dar steit sin Nam, un ünner: Treue Liebe.

Herr Paster wisch en Thran ut beide Ogen;

De Docter segg: Mein Gott, wa is dat mœglich![121]

Ja, ja! segg do de Vullmach, ganz gewiss,

De Kunrad weer min egen Brodersœn.

De Docter seeg verlęgen op na Lotte:

De pal un harr de Ogen inne Sett.

He keem tohöch un mak en depen Diener

Un hölp de ol Herr Vullmach vunne Bank,

Un sä gunnacht, un fat em ünnern Arm,

Un trock de Ole langs de Strat hendal.

Herr Paster gung mit Lotte rin int Hus,

Doch seeg he noch de Beiden na, un segg:

»Von allen Erdenwundern ist das größte

Ein Menschenherz voll Liebe oder Schmerz.«